kritiken hemeroteka

8.394 kritika

« | »

Jenisjoplin / Uxue Alberdi / Susa, 2017

Eskerrak ahulak garen Ibon Egaña / Deia, 2017-10-28

Gizakion zaurgarritasun eta hauskortasuna filosofiaren eta pentsamendu politikoaren gogoetagai ez ezik, gai literario emankor ere badira azken aldiko narratiban, eta horren lekuko da Uxue Alberdiren azken nobela, Jenisjoplin.

1980etan jaiotako gazte kementsua, indartsua da Nagore Vargas, aitak jarritako ezizenez Jenisjoplin: bizitzak zaildua, klase apalekoa, politikoki engaiatua, ezarritako arauei suharki aurre egiten diena, harik eta seropositiboa dela eta HIESA duela jakiten duen arte. Munduari kara emanez bizi izandako Vargasek bere ahultasunari begiratu beharko dio aurrez aurre orduan, eta bere buruarekin ez ezik munduaren aurrean negoziatu non hasi eta non amaitzen den borroka, ahultasuna onartzea zenbateraino den errendizioa, eta finean, nola berrasmatu identitatea zaurgarritasunari bizkarrik eman gabe. Zalantzarik gabe, Nagore Vargas pertsonaia, bere konplexutasuna eta bilakaera da nobelaren osagai indartsuena, irakurle askoren gogoan iltzatuko dena eta norabide ugaritaranzko gogoeta mamitsuei bidea zabaltzen diena. Vargasen indarrak, autokontzientziak eta barne-koherentzia aldakorrak harrapatu eta eraman egiten du irakurlea lehen orrialdeetatik azkenera, abiada bizian eraman ere, estilo jostari, arin baina landua lagun.

Nagore Vargasen gorputza da indarraren eta ahultasunaren arteko gatazkaz gogoeta egiten den lekua eleberrian. Alberdik gorputzari eman nahi izan dio protagonismoa; Mendebaldeko pentsamenduan eta kulturan izandako bigarren mailako lekua kuestionatu eta gorputz gaixoari, bizitzak mailatutakoari ahotsa ematen dio nobelak. Haatik, nobelaren hainbat unetan inpresioa izan dut gorputzarena litzatekeen mintzo inkoherenteago edo inpultsiboagoari diskurtsoaren eta arrazoiaren koherentzia nagusitzen zaiola, beharbada Nagoreren beraren koherentziak eta indarrak hartaratuta. Batetik, pertsonaiaren garapenaren kontaketak, hiru ataletan antolatuta, tesi-antitesi-sintesi eskemari hurbil xamarretik jarraitzen diolako inpresioa eragin dit eta, bestetik, nobelak planteatzen dituen hainbat gatazka eta pasarte (klase-gatazka edo borroka armatuarena, esaterako) diskurtso-mailan edo maila sinboliko-metaforikoan garatzen direla iruditu zait, eta ez dela hainbeste sakontzen haiek dituzten ondorio material edo korporaletan. Era berean, elkarrizketa ugari eta bizi-biziek, pertsonaia diferenteak aurrez aurre jartzeko bainoago auzien inguruko ikuspegi bat, Nagore Vargasena, garatzeko funtzioa dutela iruditu zait aldika, bigarren mailako pertsonaien sakontasunaren kaltetan.

Pertsonaia gogoangarri baten istorioa kontatuz, belaunaldi eta garai baten kronika ere jaso du Jenisjoplin-en Uxue Alberdik: 1980eko hamarkadan jaio eta 2000ko urteetan ezker abertzaleko militantzian konprometitutako gazteriarena. Nabarmentzekoa da, gainera, pertsonaia nagusi bat ardatz hartuta, garaiei pultsua hartzeko idazleak erakutsitako trebezia (1990etako haurtzaroa, 2000ko gaztaroa), eta baita gai nagusi baten inguruan beste kezka eta auzi ugari argitara ekartzeko abildadea ere (haietako batzuk ez sobera erabiliak: medikuntza edo klasismoa). Nagore Vargasek nobelari kutsatzen dion indarra norabide ugaritan hedatzen da hartara, obrari sakontasuna eman eta irakurketa-aukerak zabalduz.

Azken kritikak

Lagun minak
Jon Benito

Mikel Asurmendi

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Jon Jimenez

Neska baten memoria
Annie Ernaux

Asier Urkiza

Lautadako mamua
Xabier Montoia

Nagore Fernandez

Bihotz-museo bat
Leire Vargas

Bestiak Liburutegia

Neska baten memoria
Annie Ernaux

Paloma Rodriguez-Miñambres

Arkeologia haragitan
Beñat Arruti

Irati Majuelo

Norberak maite duena
Miren Billelabeitia

Amaia Alvarez Uria

Mendeku eskubidea
Ernesto Prat Urzainki

Jon Jimenez

Euri gorriaren azpian
Asier Serrano

Asier Urkiza

Rifqa
Mohammed el-Kurd

Ibon Egaña

Galbahea
Gotzon Barandiaran

Paloma Rodriguez-Miñambres

Mesfida zaitez
Bea Salaberri

Mikel Asurmendi

Gurpilak
Eztizen Artola Iturrate

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

Hedabideak