« Berben pirotekniaz harago | Joko politikoa »
Elkarrekin esnatzeko ordua / Kirmen Uribe / Susa, 2016
Euskaldunon historiaren kakorratz-lan gaitza Mikel Asurmendi / argia.eus, 2017-04-26
Euskaldunon historiaren kakorratz-lan gaitza (Literat-a-rria, literat-e-rria, literat-i-rria, literat-o-rria, literat-u-rrea)
Erran dezadan deus aitzin, Kirmen Uriberen aurreneko bi nobelei buruzko iruzkinak egin ditut. Eta uste dut, ez egilearen gogoa, ez eta irakurle askoren oniritzia ere bereganatu zituztela biek ala biek. Baliteke ere, hirugarren honekin berdin izatea. Nire iruzkinak inpresionistak dira oro har, baina egiari zor, iritzia ematea ere saihestezina suertatu ohi zait.
Harira. Harian, nobelaren nondik norakoak azaldu beharko nituzke, irakurleari pistak eman aldera. Alabaina, zeregin hori bide-z-orretik eginen dut, izan ere, gura duenak webgune honetan dauka nobelaren tesia. Halaber, nobelari buruzko hainbat kritika irakurri nahi duenak, hona hemen.
Espainiako Sari Nazionala ezagutu aitzin eman nuen Bilbao-New York-Bilbao nobelaz nire juzkua. Funtsean, nobela horretan nobelagilea narratzailea baino poeta zela idatzi nuen, Bitartean heldu eskutik liburuaren poeta ageri zela, nolabait erranik
Mussche nobelaren karietara, “kurloiaganako ene pertzepzioa” azaldu nuen. Funtsean, aurrekoaren segidan, nobela oso “didaktikoa” begitandu zitzaidan. Hots, “literatura” baino “lengoaia” nagusitzen zela istorioan.
Elkarrekin esnatzeko ordua nobelan, berriz, —111 Akademiako kideek nobela berau saritu dutela jakin nuen unetsuan ari nintzen iruzkin hau idazten— nobelagilearen estiloa ez dela aldatu erran nezake. Uribek ederto idazten du, lengoaia ontsa menperatzen du, goxo idazten du. Elkarrekin esnatzeko ordua osatzeko lan gaitza egina du, bai iragan mendeko euskaldunon historiaz , baita orobat berean ageri diren pertsonei buruzkoaz.
Elkarrekin esnatzeko ordua 1936ko Espainiako Gerraz geroztiko euskaldunon historiaren kakorratz-lan gaitza da. Lan itzela, zinez. Betiere, edo alabaina, nobela izanagatik, erran behar da, protagonistak “pertsonak” direla eta ez “pertsonaiak”. Idazleak berak eman du horren arrazoia. Nobela generoa, bere jite eta aiurria, beti izanen da eztabaidagai. Nobela hau horren lekuko.
Alta bada, neronek estimatzen dudan “literatura” —literaturaren zantzua edota zentzua— nobela honen atal bakoitzaren hastapenean kausitu dut. Horrela izan zait komunzki Kirmen Uriberen literatura(enea)n—. Gainerakoan, ez naiz luzamenduan galduko, ez dut irakurle inoren gogoa zapuztu nahi ere, ezta Uriberen estiloko zein den gehien “hastiatzen” nauen ezaugarria azalduko ere. Hori egitea ez da goxoa izaten, ez da ongi ikusia ere, ez da “literaturalki korrektoa”. Hots, hori ongi egiteko Kirmen Uribek bezain ongi menderatu behar da lengoaia. Adeitsuki diot, idazlearekiko abegikor eta irakurlearekiko begirunez.
Kirmen Uriberen Elkarrekin esnatzeko ordua aintzat hartzen dut. Nik (ere) “elkarrekin esnatzeko ordua” hurren antza sentitu dut, alabaina, batzuek literatura ura gaia legez bizi dugu, gai liluragoa legetxe.
Ura, gaitzat harturik, literaturak lengoaiak eskas dituen koloregabetasun, usaingabetasun eta zaporegabetasuna helarazi behar dizkio irakurleari. Kirmenen nobelagintzan, Kirmen Uriberen ura (h)arria da, (h)erria da, (i)rria da, (o)rria da, (u)rrea da, alta bada, bere lengoaiak iradokitzen didan literat-urak asetzen nauen arren, ez nau liluratzen. Literatura nola ura, nork bere ahogozokoa.
Haatik, erran nezake, hirugarren nobela hau dela gehien harritu nauena. Harritu, harritzearen zentzu baikorrenean. Uste dut, aurreko nobelen aldean, hirugarren hau dela hobekien egokitzen dena idazlearen estilo eta dohainetara, edo besterik erranik, Elkarrekin esnatzeko ordua Uriberen estiloarekin eta dohainekin ongi baino hobeto ezkontzen dela.
Literat(a)rria, literat(e)rria, literat(i)rria, literat(o)rria, literat(u)rrea. Ttakun ttakun, txukun-txukun, goxo-goxo. Bilboko poeta Gabriel Aresti handia gogoan, Harri eta herri goretsiz, herri hau eta bere literatura aupatu nahian, Elkarrekin esnatzeko ordua nobelak harritu ez ezik herriratu nau. Berriro diot, geure historiaren kakorratz-lan gaitza da Kirmen Uribek egindakoa.
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Amaia Alvarez Uria
Gerezi-denbora
Montserrat Roig
Asier Urkiza
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
Nagore Fernandez
Farorantz
Virginia Woolf
Aritz Galarraga
Markos Gimenoren 101 letrakartel
Joseba Sarrionandia
Mikel Asurmendi
Poesia kaiera
Giorgos Seferis
Irati Majuelo
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Joxe Aldasoro
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia