kritiken hemeroteka

8.522 kritika

« | »

Lili eta biok / Ramon Saizarbitoria / Erein, 2015

Lili eta Saizarbitoria: izanak izena Alex Gurrutxaga / Berria, 2016-03-27

Ezin dugu inor engainatu: izen handiekin, berdin kirolari zein artista, listoia igo egiten dugu. Gehiago eskatzen diegu besteei baino, eta azkar, azkarregi hasten gara egindakoaren errelebantzia historikoa zein izan daitekeen pentsatzen —Martutene erraldoiak, eta ez naiz fisikoki ari, eragin zituen aieruak dira horren lekuko—. Eta, horrela, Lili eta biok kalean dela, ez da harritzekoa inork konparaziora jotzea. Baina arteak ez ditu ez mugak ez sailkapenak maite.

Ramon Saizarbitoriaren azken eleberriak kontatzen duen istorioa ikaragarria da —aberatsa, eta gogorra ere bai—. Bi ildo batzen ditu: Faustino Iturbe protagonistari gertatzen zaizkion gauzena batetik, eta bestetik Iturbe bera, idazlea izaki, idazten ari den eleberriarena. Maisuek dakiten eran uztartzen ditu egileak ildo biak. Labur esateko, Faustinoren bizitzaren partea existentziaren eta maitasun harremanen ingurukoa da batez ere: eremu horretan presentzia daukatenak dira, besteak beste, bere bakardadea eta gaixotasuna, Ana adiskidea eta Lili neska koskorra. Idazten ari den eleberria, berriz, Gerra Zibilaren garaian Otzetan gertatutako istorio zirraragarri eta latza da. Eleberriaren hasieran elementu txikiak dira bi lerroen arteko lotura egiten dutenak: adibidez, idazlea Ondarretan dagoela, txakurrak edo kartzela zenaren harriak gertatzen zaizkio Faustinori ildoak lotzeko aitzakia (“corp conducteur“). Aurrera egin ahala hari bien joskurak oihal trinkoa osatzen du.

Batasun orokorrari idazleak detaileak zaintzeko daukan abilezia gehitzen zaio. Ez zait gehiegikeria iruditzen esatea eleberrigile errealista handien pareko ahala agertzen dela hor: hain da sendoa sarea, hain tupitua eta solidoa, ezen une batetik aurrera istorioa begien bistan eduki dezakezun. Aberastasun aparta dago hor, irakurketa etengabe haztera eramaten duena.

Idazleak irakurleak espero ditzakeen aukeren horizontearekin jolasten du. Informazioa dosifikatuz, horizonte hori etengabe aldatzen da, irakurleak dakiela uste duena kolokan jarri eta trama koska bat gehiago bihurrituz aldiro; eta, horrela, amaieraraino. Egia da, bestalde, pixka bat sinesgaitza ere badela protagonistari gertatzen zaion kointzidentzia mordoa.

Tramaren ildo nagusi biei lotuta, eleberri historikoaren eta psikologikoaren ezaugarriak ditu Lili-k. Horrez gain, Saizarbitoriaren obra ezagutzen duenari ezagunak egingo zaizkion osagai asko dauzka, hala tematikoak —Gerra Zibila, memoria historikoa, errua, sexua, etab.— nola formalak —kutsu zinematografikoa, karga psikologikoa, patetismoari loturiko umorea, etab.—.

Azkenik, ezin dugu aipatu gabe utzi estiloa dotorea bai, baina irakurlearentzat zaila ere badela: batetik, protagonistak —oso neurotikoa— askoz denbora gehiago pasatzen duelako pentsaketan, ezer egiten baino; eta, bestetik, narratzaileak detailismo ikaragarriz jorratzen duelako edozein gai. Ondorioz, tenpoa asko mantsotzen da. Gehitu horri esaldien luze eta konplexua.

Ez gaitezen inor engainatzen saiatu: Ramon Saizarbitoria ezin dugu irakurri Ramon Saizarbitoria ez balitz bezala; izena hor dago. Baina egileak, beste behin, egozten diogun mailako lana argitaratu du: eleberri oso ona da Lili eta biok. Esaten dutena esaten dutela, izanak egiten du izena.

Azken kritikak

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak