kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Martutene / Ramon Saizarbitoria / Erein, 2012

Beldurrak nago Txema Arinas / Berria, 2015-12-27

Ramon Saizarbitoriaren Lili eta biok (2015) irakurgai dut eta beldurrak nago irakurtzerakoan Martutene-rekin bezala suertatuko zaidan. Bai, beldurrak nago Saizarbitoriaren nobela berriaren 575 orrialdeak Martutene-ren 784ak bezain aldapan gora egingo zaizkidan. Beldurrak nago Martutene XXI. mendeko euskal nobelarik onena dela diotenekin bat egiten dudalako; baina nik ez dut uste ordea borobilena denik. Izan ere, gehienetan borobiltasuna irakurlearen subjektibitatearen ajeen mende dagoen kontzeptu bat omen da. Beldurrak nago, beraz, ondo asko dakidalako Martutene aparteko nobela bat dela, batez ere euskal literaturari dagokionez, ez baikara oso naroak halako obra monumentaletan, dela orrialde kopuruagatik, dela jorratzen dituen gaien zerrenda zabalarengatik. Beldurrak nago, aldiz, Martutene-ren mardultasuna demasekoa begitandu zitzaidalako. 784 orrialdeok irakurlearen arretari eta batik bat interesari eusteko berebiziko abilezia eskatzen dute. Jakin badakit Saizarbitoria oso abila dela narratzen, betiere erakutsi du, Hamaika pauso (1995) edo Lurpean gorde nazazu (2000) kasuko, hau da, gustatu baino liluratu ninduten Saizarbitoriaren bi idazlan handiak. Halere, Martutene irakurri ahala bertan azaltzen ziren istorioek batere erakartzen ez nindutela jabetu nintzen. Ez dut esango erakargarriak ez zirenik, ez eta primeran, maisuki, taxutuak zein korapilatuak ez zirenik ere, edota pertsonaia gehienak, Saizarbitoriak ohiko duenez, ezin hobeto eraiki eta nabarmenduak ez zirenik, giza erretratu fin-finak. Izan ere, Martutene-n Saizarbitoriaren mundu literario osoa agertzen da, hau da, betidanik kezkatzen duten gaiak, indarkeria, abertzaletasuna, zahartzea, gaixotasuna, sexua, memoriaren transmisioa, osasun sistema, naturaren hondatzea eta abar, zein hauek tratatzeko berezko dituen ikuspuntu existentziala eta begiratu burges txikia edo gutxienez giza talde horren nondik-norakoei erreparatzen diena ezer baino lehen. Martutene bada, beraz, nobela handi, polit, jori eta euskal literaturan behintzat bakanetan bakanetakoa. Hau guztiau nik neuk ere onartu eta aitortzen dut. Hala eta guztiz ere, niri Martutene zenbait pasartetan mardula bezain astuna suertatu zitzaidan, zenbait pertsonaiaren istorioak zein euren gorabeheren deskribapenak luzeegiak eta lardaskatuegiak iruditu baitzitzaizkidan. Areago, beldurrak nago irakurleek bere nobela hautatu beharrean Saizarbitoriak berak nobelaren irakurleak hautatu nahiago dituen, hau da, irakurleak galbahetik pasatzea gustuko duten idazleetariko bat dela. Eta bai, Martutene dentsitate handiko nobela bat da, ezinbesteko esfortzu bat egin behar da behar bezain ondo, sakon, goxo irakurtze aldera erabat gogaitu baino lehen; horrexegatik ere bere neurriko irakurleak behar ditu, hots, dentsitate horretara egokitzekoak. Horrenbestez, beldurrak nago, Lili eta biok, nobela berriak Martutenek bezainbeste esfortzu eskatuko didan behar bezala irakurtzeko, hau da, gorago aipatutako Saizarbitoriaren beste bi idazlanekin suertatu ez bezala, sano aspertuko nauen hainbat eta hainbat pasartetan, batez ere nobela berriaren kontrazalean topatzen dudanaren harira: Anaren bidez ezagutzen du Faustino Iturbek Lili, hamabost urteko neska bizkorra, baina nerabezaroaren krisialdian bete-betean sartua… Bai, beldurrak nago nola edo hala adierazten didalako Maturtene-ren ondorio bat izan daitekeela Saizarbitoriaren ohiko bertute zein ajeekin. Beldurrak nago Lili eta biok irakurriko baitut nahitaez, Saizarbitoria euskal literaturaren ikurra baita, behinik behin goraipatuena, jarraitzaile fin eta suhar andana duena, gurea bezalako literatura txiki eta murritzean maisuari egindako kritika edo erreparorik apalena ere inondik inora barkatzen ez dutenak. Beldurrak nago, baita ere, Lili eta biok irakurritakoan hemen azaldutako beldur guztiok hutsaren hurrengoak izango ote diren.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak