« Saizarbitoriaz | Gogoa kartzelara ihesi »
Back to Leizarraga / Kepa Altonaga / Pamiela, 2015
Neogarbizaleberiaren kalteez Ibon Egaña / Deia, 2015-10-17
Saiakerek gurean ohi dutena baino oihartzun handixeagoa izan du Kepa Altonagaren Back to Leizarraga lan dibulgatiboak. Liburua amaituta, ulergarri egiten zaizkio irakurleari oihartzunaren zergatiak, liburuak bai baititu dibulgazio-saio on baten ezaugarri guztiak: eztabaida-eragile izateko asmoa, erudizioaren eta dibulgazioaren arteko oreka lortua, idazkera eta estilo literarioa eta diziplina ugariren artean hariak josteko trebezia.
Gaiak ere badu, jakina, zerikusirik. Euskaldunon artean bestela ezin, hizkuntza bera, euskara du hizpide eta, zehatzago esanda, gaur egun ere euskaran bizirik dirauen garbizalekeriak zehaztasun terminologikoari eta espresiboari dakarzkion kalteak. Garbizalekeria iraganekotzat izan dugu eta dugu euskaldun askok; Altonagarena argigarria, uneka asaldagarria gertatu zait niri, hain zuzen, joandakotzat genuen joera baten arrastoa orain ere zein luzea den begi aurrean jarri didalako. Ziurrenik liburuko tesia ez da berria eta han-hemenka entzun eta irakurri ditugu antzerako iritziak; gutxitan, ordea, Back to Leizarraga-n bezain argi, adibide zehatzez hornituta eta argudio sendoak eskainita.
Haserrea eragin zioten Xabier Amurizaren 1982ko hitzekin hasi (non esaten baitzuen ez zitzaiola idaztea gustatzen, are gutxiago irakurtzea) eta bere egiten dituen Amurizaren 2012ko kezkekin ixten du liburua Altonagak. Bien arteko gainontzeko 14 kapitulu laburretan zehar, berriz, askotariko iturriak, anekdotak, argudioak eta adibideak ekartzen ditu hizpidera egileak, guztiak ere hari argumental sendo baten inguruan josiak. Euskal literaturaren historiara jotzen du tarteka, literatura unibertsaleko lanen itzulpenetara bestetan, baina baita zientzia-dibulgazioko lanetara eta haien itzulpenetara behin eta berriro. Bidean, Altonagaren aspaldiko lagunekin ere egingo du topo irakurleak (Jean Etxepare, Armand David, Darwin).
Hizkuntzagatiko kezkaz badihardu ere, ez da Altonagarena filologo baten lana, eta horrek ere egiten du interesgarri. Idazlearen formazioak (biologoa eta literaturzalea) gero eta bakanagoa den kulturaren ikuspegi zabal baten oihartzunak dakartza liburura eta, bestetik, hizkuntzaren auzira ere zientzialariaren ikuspegitik hurbiltzen da. EHUko ZIO bildumako itzulpenei egiten dien kritika, kasurako, zientziara filologiatik eta filologiara zientziatik hurbiltzen direnen arteko talka baten kronika ere bada.
Erudizio-asmoetatik urrun, irakurleari parez pare hitz egiten dio Altonagak, eta estilo zuzen, bizi, ironiko eta jostaria lagun, arrapaladan darama hasieratik bukaeraraino. Horregatik lortu du ziurrenik gisako beste lan batzuek baino oihartzun handiagoa lanak. Baina liburuaren harrera onak ere zer pentsa ematen du. Hainbat irakurle prest bagaude Altonagaren tesiak onartzeko, zergatik ez dute islarik ondoren euskarazko prosan? Garbizalekeriaren besoak uste baino luzeagoak ote dira, erauzten uste baino nekezagoak?
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez