kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Soldaduaren itzulera / Rebecca West (Maialen Berasategi) / Erein - Igela, 2015

Lau pareten arteko gerrak Danele Sarriugarte / Gara, 2015-02-21

Literatura Unibertsala bildumaren azken fruituetako bat da gaur hizpide hartuko dudan liburua, “Soldaduaren itzulera” (Rebecca West/Maialen Berasategi), hain zuzen, Eizie-k munduko literatura sustatzeko duela hogei urte pasa martxan jarritako proiektuaren 163. alea baitugu hauxe. Westen obra honek, gainera, bete-betean egiten du bat elkarteak bere buruari, bildumaren 3. aroan, jarritako erronketako batzuekin, liburua klasiko garaikide bat delako. Emakume batek idatzia da, hortaz, kanona zertxobait zabaltzeko helburuari ere egiten dio jaramon.

Nobelaren trama, labur: 1918. Lau pertsonaia harrapatzen ditu, Chris soldadua, haren emazte Kitty, haren lehengusu Jenny eta haren gaztaroko maitale Margaret. Frontean dago Chris, eta Baldry Court etxalde luxuzkoan ditu zain Kitty eta Jenny. Baina kontuak konplikatu egiten dira, egun batez, senitartekoek jakiten dutenean, istripuren baten ondorioz, Chrisek memoria galdu duela, eta 15 urte lehenagoko sasoian bizi dela uste duela. Ez du gogoratzen ezkondua dagoenik; aitzitik, 20 urterekin maite zuen emakumea maite duela uste du: Margaret. Jennyren ahotsean datorkigu kontakizuna.

Abiapuntu horri tiraka hainbat gai aletzen ditu autoreak. Hasteko, nabarmena da esparru pribatuaren eta publikoaren arteko amildegia. XX. mende hasieran, tradizionalki esleitu zaien esparrura zurrun lotuta agertzen zaizkigu pertsonaiak: emakumeak etxean eta gizonak gerran. Etxe giroko gerrak dira, hala ere, eleberrian nagusi; gerra publiko handiek sutondoetan eragindako kalenturak. Gogora ekarri dit, alde horretatik, eta gaur eguneko euskarazko literaturarekiko lotura posibleak azaleratu nahian, Lander Garrok argitaratu berri duen “Gerra txikia” eleberria (haria: haur batek nola bizi dituen ihesa eta GALen denborak), eta horri hasiera emateko hautatutako aipua: “Izan ere, tristea duk gerra, maitea, eta ez gudarientzat soilik” (Eider Rodriguez).

Gerrak, ordea, gerta daitezke norbere barruan ere. Klase sozialen arteko talkak eta horiei, beraien gotorrean, men egin beharrak barne borroka ugari eragiten ditu: klase oneko gizon batek uko egin behar dio bere gaztaroko ametsei, aitaren hitzari amore eman, eta komeni zaizkion erabakiak hartu, behar den moduan ziurtatzeko etxearen izen ona eta familiaren mantenu oparoa (maskulinitatearen eraikuntza, hortxe). Gaur-gurera etorrita, gaztaroko ametsak bazter uzteaz eta horren aurreko bestelako erreakzio batez dihardu Itxaso Araqueren “Damutzen ez direnak” lanak.

Itxurakeriaren mundua ere bada baldrytarrena. Liburuak planteatzen dituen biko oposatuetako bat baita eder axalekoaren (jantzi distirantak) eta eder mamikoaren (Margaret eta Chrisen amodioa) artekoa. Dikotomia hori gauzatzen da gizakiak esku hartutako naturaren eta natura basaren arteko konparazioan, gorputz eta arimaren alderaketan, eta baita emakume ereduen bereiztean ere. Jennyk, une batean, parez pare ipintzen ditu portzelanazko figura baten axalekotasuna (Kitty gogoan) eta hezur-haragizko Margareten sakona, bigarrena “benetakoagotzat” joz.

Westek hori guztia helarazten du narratzailearen ñabardurarako abileziaren bitartez, hitz eta keinuen zama sinbolikoak azaleraratzearen bitartez, botere-harreman adierazleak etengabe agerraraziz. Naturaren deskribapenak ere, hasiera batean atzera eman dezaketen arren, lagungarri dira pertsonaien ikuspegia ulertzeko (adibidez, natura kontrolatu beharraz mintzo direnean).

LU bildumako azalak barrokoegiak gerta daitezke, baina, dudarik gabe, itzultzaileen esleipenak ez du tatxarik. Azpimarratzekoa Maialen Berasategi Catalanen lana, ezinago dotore eta samur eman baititu aise korapilatzeko modukoak behar zuten deskribapen luze eta xeheak.

Lehen literatur itzulpena du, eta zenbaitek idazle hasiberriak gertutik segitu nola, hala fitxatu dut nik itzultzaile honen izena, hemendik aurrera eman dezakeenaren esperoan.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak