susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Eleberriaren sukaldea | Joseba deseraikiz »

Gerra txikia / Lander Garro / Susa, 2014

Eguneroko gerra Aritz Galarraga / Deia, 2014-10-18

Bigarren nobela du Gerra txikia Garrok; baina jo du lehenagora: estreinako Kontrarioa hartan finkatzen bazen protagonistaren nerabe izatetik gazte izaterako pausoa, oraingo honetan harrapatzen dio haurtzarotik nerabezarorako saltoa. Hori bai, orduko Raul Oliveiraren gisara, oraingo Xabi Ugartek jarraitzen du izaten Garroren beraren alfer egoa —amaren ustea baita azkarra dela, baina alfer samarra; bere ustearen kontra: saiatua, baina ergel samarra—.

Nerabe-gazte, haur-nerabe, lehenengo eleberriarekin esan genuen bezala, bigarrengoa dugu halaber nobela iniziatikoa; Bildungsroman bat, alegia —eguneraketa eginik, esango genuke EH Bildungsroman bat—. “Sudurpean biloak belzten”, “gizontasunera ailegatzen”, gailenduko zaio Ugarteri “gauzak ulertzen hastearen sentimendu bitxia”; “egunez egun osatu beharreko mapa desertua” den helduen mundua hasiko da osatzen, “bere nortasun zaharra ahaztu eta berria eraikitzeari” ekiten dion bitartean. Baina ez du galduko nobela guztian zehar begirada lainoa: harro egongo da, adibidez, bizitzan lehen aldiz bonba baten eraginak ikusten dituenean. Eta are harroago ez delako izan ikusle soila.

Ezen orain arte ez baitugu aipatu, baina eleberriak du fondoa: Hendaiaratu behar izango du Xabiren aitak, Orereta (sic) atzean utzita, arrazoi politikoak direla kausa. Errefuxiatu behar izan duela, 80ko hamarkadaren hastapenetan. Eta kontakizunean zehar gertaera tragikoak gertatu arren —nola gertatu ziren errealitatean bertan: atxiloketa, deportazio, hilketak—, umearen bizipenen ondotik gertatuko zaizkigu horiek guztiak, eta adinarenak propio diren kezka-zalantza-beldurrak izango dira kontakizunean benetako pisua hartuko dutenak: “Zer axola zion, ordea, amnistiak edo Euskadiren askatasunak, ama ez bazegoen?”; “Emango al zizkion Euskadik zapata berri batzuk?”. Izan ere, esango nuke horixe dela eleberriaren bertuterik behinena: protagonistaren haur-nerabe kondizioaren harrapaketa, nola irudikatzen duen, esaterako, autoan bizi dela aita behin —herri berean izan arren— erbesteratuta, nola irudikatzen duen bigarren sendi bat izan dezakeenaren aukera ez bereziki erosoa. Haurraren ikuspegitik, ondo dago eleberria narratzaileak kontatua. Eta zeinen egoki harrapatzen duen aita-semeen arteko harreman labaina: “Aitak pisu bat zekarren bizkarrean eta, etxean sartu orduko, zama semearen eskuetan jartzea erabaki du. Orain zama semearen bizkar gainean dago”.

Horiez aparte, egia da, gainontzekoa gerta daiteke sobera planoa, Hendaia estereotipatua —”hango lasaitasun tristea”—, ertzik gabeak militanteak: “Zergatik atxilotu dute Emilio bezalako gizon jatorra?”. Baina, egon, horrela daude irudikatuta. Denak ere, nolanahi den, protagonistaren gerraz, eguneroko gerraz, eguneroko gerra handiaz jabetzea, koskortzea, gozatzea —halakorik egin badaiteke, behintzat— ekiditen ez dutenak.