« Gaua zulatzen duten ahausietan | Literatur-zoperna, sorpresa jenerala »

Azukrea belazeetan / Inazio Mujika Iraola / Erein, 1987

Nola hizkera aparta batetan gizarte rurala deskribitu Anjel Lertxundi / El Diario Vasco, 1988-01-13

Gizarte eta bizimodu galduez mintzatzera ohiturik baldin badagaude ere, gizarte rurala ez da galdu, eta, bestetik, bada gure artean bere oroimenean haren arrastoak, ispiluraketa eta naturaren berezia gordetzen dituenik. Eta haren oroimena liluraren, “beeko bear goriaren” eta ahaztu nahiaren arteko borrokan literatura bihurtzen ahalegindu denik. Horietako kasu nabarmena dugu Iñaxio Mujika Iraolaren “Azukrea belazeetan” ipuin bilduma sendo eta heldua (ohar, irakurle, azken bi adjetibook prezisio osoz dagozkiola hogeita lau urtetako idazle bati).

Gizarte galdua… Zer den jakingo bagenu ulertuko genuke geure tajutu gabeko beste hau… Geure gaurko arrastoak hainbeste dira han jarraigarri, ispiluratu, berdin! Jokabide morala da, noski, eta ez ihesbide, atzera begiratu eta gure oraina handik edanaz ulertzen ahalegintzea, eta jokabide moral hori eskertu behar zaio Iñaxiori ere, gaien gogortasunari kapritxoa eta arinkeria ukatu dielako, lilura disziplinatu egin duelako, kritika maitasun sentituz jantzi, eta liluraren arrastoak lituzkeen tonu lirikoaren pean narrazio biziak isuri dizkigulako, ezer haunditan ariko ez balitz bezalakoaren jokabide neurtu batez…

Herri erabilkeraren ausnarlea

Albistur ingurutan Iñaxio haurrak igaro zituen uda pasadizoen oroitaratzea baino zerbait gehiago da ipuin bilduma hau. Albistur inguru haien oroimena ardatz, modu desberdinetako eta piura tajututako ipuinen bilduma bat dugu Iñaxiorena, situazio desberdinak, situazio bakoitzari egokitutako narraziokera, pertsonaien galeria sinesgarri bezain aztertua, tonu berdinaren matiz desberdinak (terrala, belazea, muinoa… horra hor hiru matiz desberdin eta nabari liburuan zehar)…

Eta literaturgintzak duen tresna hitza denez (ahaztu egin al zaigu, arraioa!), Iñaxioren hizkera literario aparta azpimarratu behar. Liburu honek besterik ez balu ere… Iñaxioren ipuin batek “Leku garbitan ibiliko bazinate sikiera…” du izenburu. Bera hala ibilia delako eskaini digu prosa hau: joria, tradizio literarioaren ezagulea, herri erabilkeraren ausnarlea, eta, belarriek ongi funtzionatzen diotenez, bien arteko oreka gordetzen dakiena. Zenbat edan duen Lizardi eta Orixerengandik, desproposito lotsagabeen gainetik, moda arinen azpitik!