« Kontraesanen lilura | Eredugarria »
Zeru horiek / Bernardo Atxaga / Erein, 1995
Afari ordez, afari-merienda Gema Lasarte / Egin, 1995-07-09
Badirudi euskal nobelagintza gero eta ausartago dabilela egun gure herri honek pairatzen dituen gaiak ukitzeko orduan. Hori hasi berritan bederen agurgarria ezezik eskergarria ere bada. Laura Mintegik emakume bat kartzelan jarri zigun hizpide eta Atxagak azken nobela honetan emakume bat dakarkigu kartzelatik etxerako bidean. Beraz, autobusean barrena irakurriko ditugu Atxagak idatzitako azken nobela honen orrialde ezin deprimenteagoak. Deprimenteak diot, zeren oraingoan Atxagak ez du asmatu ez gaiarekin, ez pertsonaia osatzeko trebeziarekin, ezta ere irakurleari transmititu diezaiokeen sentimendu koktelarekin.
Parteka hasita, gaia —erreintsertzioarena— ez da tratatzen, sujeritu baizik. Errealitateari estuen lotzen zaion momentua poliziak protagonistarengana hurbiltzen direnekoa da, eta orduntxe hain juxtu ere narrazioak tonurik irrealena eta sinesgaitzena hartzen du. Pertsonaiak, berriz, Irene protagonistaren inguruan jiraka dabiltzan txontxongiloak dira. Irene da narrazioari edo nobelari gorputza eta arima emango diona. Irene emakume bat da, kartzelatik etxerat heldu den emakumea eta nobelako protagonista. Atxagak lehen orrialdeetan ematen dio emakume protagonistari eman diezaiokeen jipoirik handiena. Izan ere, Atxagak Irenerekin egiten du emakume batek emakumea denetik sekulan egoera horretan egingo ez lukeena: kartzelatik atera berri dela arrotz batekin maindire zikinetan kiribilkatzea. Ohea emakumeontzat botere neurgailua den bezala, maindire zikinak “zeru horien” metafora bihurtzen dira. Hasera-haseratik, beraz, maindire zikinen kiratsa eta kolorea hartzen du narrazioak. Atxagak protagonista zigortu egiten du, ezerreztatu. Nobelan zehar ez du inondikan ere tonu triste, grix, inpotente, zikin eta kiratsduna gaindituko Irenek. Irakurleari ere gauza bera gertatzen zaio, protagonistaren goibeltasunak, narrazioaren gabeziak, eta gairik gabeko argudioek gailenduko baitute.
Nobela honek, edo orrialdeen etengabeko suizidio honek, salbazio bakarra du. Alegia, Atxagak gauza guztien gainetik ezer esan gabe ere literatura egiten dakiela. Aski du autobus bat, pertsonai anker bat, bi amets eta lau poema, horiek denak konbinatuz literatura zipriztintzen dituen orrialdeak idazten baitaki. Baina nobela errealistak, hala izan nahi badu behintzat, bestelako irakur goseak betetzen jakin behar du. Gisa honetako nobela bat irakurtzera esertzen denari ezin zaio afari ordez afari-merienda eman. Are gutxiago jatetxeak hainbeste tenedore dituenean.
Kontra
Ane Zubeldia Magriñá
Irati Majuelo
Denbora galduaren bila / Swann-enetik
Marcel Proust
Aritz Galarraga
Iraileko zazpi egun
Eneko Azedo
Aiora Sampedro
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Mikel Asurmendi
Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lurrez estali
Ximun Fuchs
Jon Jimenez
Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo
Mikel Asurmendi
Poesia guztia
Safo
Mikel Asurmendi
Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre
Jon Jimenez
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Jon Jimenez
Reset
Aitziber Etxeberria
Mikel Asurmendi
Baden verboten
Iker Aranberri
Jose Luis Padron
Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza
Jon Jimenez
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Hasier Rekondo