kritiken hemeroteka

8.224 kritika

« | »

Narraztien mintzoa / Xabier Montoia / Susa, 1988

“Sugegorri, bandera urduri” Edorta Jimenez / Egin, 1988-12-01

Uda alderantz agertzen dira narraztiak eta Montoiaren Narraztien mintzoa hau ere udako sargoripean datorkigu. Narraztien gaitasuna da, baita, azalez aldatzea. Lehenago fotokopietan ezagutu dudan lan honek beste zerbat eragin dit Susa ren eskutik Joxean Muñozek sortu dion azalaz jantzita ikustean. Horregatik ote den ala zer, hobetsi egin dut liburua, ze aurreko Likantropo harekin nahiko liluratuta geratu nintzenez ni, zaila egin zait honetan datozen aldaketak onartzea. Irakurketaz irakurketa inposatu zait liburua; zaila denik esan gura gabe honek.

Diodan, hasteko, harako kritiko harek behin esaten zidana hura, poetak poetika behar duela eta liburuak trinkotasuna eta unitate legez osatuak behar zirela, egia baldin bada, poeta agertu zaigula Montoia oraingo honetan ere, baldintza biak betetzen bait ditu.

Lehen eta azken poema irakurri eta egitasmo argiaren eraginpean gauzaturiko lana denaz konturatzen gara. Gainera, liburuan zehar tonuari eusten jakin du idazleak, halako trinkotasuna emanez lanari. Trinkotasuna, jakina, ez datza tonu nahiz egitura hutsean. Bestelako faktore batek ere baldintzatzen du dena, poetikak alegia.

Liburua irekitzen duen poemaren izena “Poetika” da. Ez dago zalantzarik. Poetika du Montoiak, poema horretan adierazita ezezik liburuz liburu eta lerroz lerro landua; nahikotxo ausnartua, ze ez daude hasi berriaren “harrikada” liburuaren aurrean, bere berea duen bidea egiten ari den poetaren hirugarren lan argitaratuaren aurrean baino.

Leku edo zeregin berezia betetzen dute animaliek poetika horretan. Bestiario txikia osatu zuen Likantropo haretan eta beste bat osatu digu oraingoan ere, joera hori nondik datorkion argitzerik berak ere ez omen duelarik. Berdin digu. Efektiboa da animalien agerrera. Aurreragokoaren aldean badago aldaketarik baina. Tonu beltza aukeratu zuen bigarren liburuan Montoia, liburuko giroa ere literariogoa zen bitartean. Oraingoan, aldiz, tonu ironikoagora jo du, bestea zeharo baztertu barik aitzitik. Interlokutorea hurbilago dago oraingoan, berriketakoagoa da hizkera, liburuko orrialdeetan bitxi poetikoak aurkitzen badira ere, “sugegorri, bandera urduri”. Hala ere, ez du gorroto eta amurru ikutua galdu, ironia egilearentzat berarentzat ere terapeutikoagoa delakoan nagoen arren. Hortxe daude, lekuko, aurreragoko Montoia gogorarazten diguten poema laburrak Ohitura izenekoa, esaterako.

Labur ala luze esan, flasha ala kaina, poemaren fuuntzioaren arabera azter daiteke hor egiten den aukera. Ez dut kasualitatea denik uste; tonu aldaketari dagokion egokipena baino, poema luzeagoak idatzi ditu oraingoan, aurrera pausu ederra emanez. Poema luzeek lan itzela eskatzen dute eta, huts egitearen arriskutik hurbilago sortzen dira. Halakoen arkitektura musika pieza luzeena da, poemaren barne-loturak sendo eraikitzea eskatzen du, tentsioa galduko ez bada behintzat. Ez da apostu makala izan.

Apostua da baita Montoiak proposatzen dituen lexikoa eta irudiak. Animaliekin batera hortxe ageri zaizkigu androiedeak eta beste, esate baterako, kohete hori beste gehintsuak edo guztiak baino arinago datorrela erakutsiz. Bidaiarako hitzak ere aukeratuak dira, liburuz liburu lexiko zabalago, malguago eta kromatikoagoa erabiltzen du eta. Dena den, ez da nire zeregina halakoetan sartzea, gozatzea baino. Taxonomistak ditu museoak, betaurrekodun pizti honen autopsia egiteko, darion errai-erre usainak atzeraka eragin ezik halakoei. Nik neuk badut udarako euskal liburua.

Azken kritikak

Dimisioa
Juan Luis Zabala

Irati Majuelo

Bi aldiz iraun
Oihane Zuberoa Garmendia Glaria

Ibon Egaña

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Jon Jimenez

Bekatua
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Asier Urkiza

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Europa bezain zaharra
Joxe Azurmendi

Irati Majuelo

Puta
Nelly Arcan

Joxe Aldasoro

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Jon Kortazar

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Asier Urkiza

Meditazioak
John Donne

Nagore Fernandez

Bekatua
Goiatz Labandibar

Jon Jimenez

Artxiboa

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

Hedabideak