kritiken hemeroteka

8.573 kritika

« | »

Suite frantsesa / Irene Nemirovski (Mikel Garmendia - J.A. Sarasola) / Alberdania, 2011

Historiaren ifrentzuaren oparia Iratxe Esnaola / Berria, 2012-06-03

Irene Nemirovski (Kiev, 1903 – Auschwitz, 1942) XX. mendeko idazlerik handienen artean paratu behar da. Euskarara itzuli zaion laugarren lana da hau, Dantzaldia, Arimen maisua eta Birjinak argitaratuen ostean. Miarritzen, Urruñan zein Hendaian egin egonaldi ugariek eta euskaraz ikasi izanak, haren irudia hurbildu egiten digu euskaldunoi. Burges aberats berrien alaba bakarra izaki, hezkuntza frantsestua jaso izanak lagundu zion, 1912ko Urriko Iraultza boltxebikearen ondorioz familiarekin ihesi irten ostean, Parisko bizitzara egokitzen. Hogeita sei urterekin, kritikaren babesa lagun, idazle kontsakratu bihurtu zen David Golder lanari esker. Gaurkoan aipagai dugun obra Bigarren Mundu Gerran kokatzen da, Alemaniako abiazioak Paris bonbardatu atarian. Alarma sirenen beldurrean hasten da eleberria, eta Alemaniak eta Errusiak gerrari ekitean amaitu. 1942ko uztailaren 14an sartu zuten Auschwitzeko kontzentrazio esparruan Irene Nemirovski judua, eta abuztuan hil zen tifusak jota. Ez zuen gerraren amaiera ezagutu. Elisabeth eta Denise Epstein alabek amaren maleta bat gorde ahal izan zuten urtetan, haren izkribuak biltzen zituena. Urte mordoaren ostean aurkitu zuten kalitate eskaseko orri eta tinta kaxkarreko letra txiki-txikiz idatzitako koaderno batean ezkutuan egona zen obra. Transkribatu, mekanografiatu eta 2004ko Renaudot saria eskuratu zuen Frantzian, eta berehala nazioarteko arrakasta lortu.

Obra hain da oparoa eta hainbeste pertsonaia badira bertan, alferrik litzateke hemen adierazi nahia. Bi zatitan banatzen da, Ekaitza ekainean eta Dolce izenekoetan, nahiz egileak bost ataleko eta milaka orriko lana izan buruan, betetzerik izan ez zuena. Lehenengo atalak exodoa, iheslarien kronika du narrazio hari, Paristik landarako bidean, herriz herri. Mugarantz edo babeslekuetara aberatsenak, bizirik irauteko ahalegin itsuan gehienak. Elkartasun pasarte hunkigarriak eta berekoikeriaren alderdirik ilunenak elkarren ondoan dakusagu, behin izakia muturreko egoera kritikoetan jarrita. Bigarren zatiko kontakizuna armistizioa sinatu ostean Frantzia erdialdeko herri batean kokatzen da, tropa naziak zenbait hilabetetan okupatua izan zuten herrian. Deskribapen azalekook adierazten dutenez, ez da fronteari buruzko eleberri bat. Gerra estrategien atzean geratzen direnei begira dago, pertsonaiei, pertsonari. Gainera, kolektiboak (alemaniarrak, frantziarrak) uniformeki blokean ez epaitzeko, haien gaineko iritzi bateratu bat ez emateko saioa ere bada, nahiz egileak maisuki bereizi klase ezberdintasunak dakartzan ondorioak. Exodoak zein okupazioak ez du berdin eragiten. Politikari eta handikiak prest dira aliantza berrietarako. Burgesek elkar zaintzen dute. Berdintasunik nahi ez, eta herriaren beldur dira aristokratak. Herriaren errealitatea, berriz, bizirik irautearena da. Nemirovskiren begiak okupazioaren kontraesanak ikusten lagundu dit, eta kolaborazionismo hitz arranditsuaren atzean zenbat bizipen dauden pentsarazi. Okupatzailea eta okupatua bizirik irautera behartuak daudenean, etsai hiltzaile gaiztoaren irudia halabeharrez eraldatzen da elkarbizitzan. Esango nuke egileak gertatzen zena epaitu gabe narratu nahi zuela. Eta gertatzen zena bizitza bera da. Horregatik, naturaren deskribapenei pasarte luzeak eskaintzen dizkie gerraren kontrastean aurrera dagiela erakutsi nahian. Biziaren jakituria da berea, barne bulkadak eta haien ondorioak ulertzen dituena epairik eman gabe. Sufritzen ari zen jazarpena gorabehera, bere inteligentziak pertsonaia oro herrarik gabe deskriba zezakeen, jakitun balitz bezala etorkizunak ez zuela mendekurik behar bere eskutik, ezta Historia narraziorik. Obra eder eta zirraragarria utzi zigun, Historiaren ifrentzua, adimen eskuzabal baten opari bizia.

Azken kritikak

Lakioa
Josu Goikoetxea

Irati Majuelo

Poesia guztia
Safo

Aritz Galarraga

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Maddi Galdos Areta

Amorante frantsesa
Miren Agur Meabe

Hasier Rekondo

Akabo
Laura Mintegi

Jon Jimenez

Akabo
Laura Mintegi

Asier Urkiza

Gatazka eta abusua ez dira gauza bera
Laura Macaya

Nagore Fernandez

Beste zerbait
Danele Sarriugarte

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Kuntzak eta kerak
Sara Uribe-Etxeberria

Jon Martin-Etxebeste

Hitzetik ortzira
Ana Urkiza

Mikel Asurmendi

Askatasun haizea
Javier Buces

Irati Majuelo

Amorante frantsesa
Miren Agur Meabe

Ibon Egaña

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Aiora Sampedro

Meditazioak
John Donne

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko urria

2025(e)ko iraila

2025(e)ko abuztua

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

Hedabideak