kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Etxeko hautsa / Anjel Lertxundi / Alberdania, 2011

Sinplean anitza Aritz Galarraga / Deia, 2011-06-11

Salmenta kopurua har badaiteke neurgailutzat, handia zen, Eskarmentuaren paperak sarituaren ondoren, Anjel Lertxundiren lan berriarekiko jakin-mina. Eleberria izan da, Etxeko hautsa, aipatu saiakera argitaratu eta urte eta erdira, eta azkar asko jarri du martxan berriz inprenta, gaztelaniazko bigarren edizioa ateratzeko lehena atera eta hilabetera. Eta, bai, asmatu duzue, aldi berean argitaratu dira euskarazko orijinala eta gaztelaniazko itzulpena, Jorge Gimenez Bech itzultzaile fidelak egina. Esan digute gure literatura heldu dela, ez diola kalterik egingo euskarazkoari gaztelaniazko itzulpena batera ateratzeak. Besterik da onurarik ekarriko dion, salmentan, esaterako, edota alde sinbolikoan.

Etxeko hautsa, beraz, Lertxundiren azken-azken eleberria, aitortza bat da, esan gabekoen zerrenda luze baten kontaketa, seme protagonistak aitari egiten diona. Urte luzetan harra handitzen joan eta erabakitzen du paperean jarri behar dizkiola azken hamarkadatan gertatutako hainbat. Alferrik baina, aita buruko gaixotasun degeneratibo batek hartu baitu, ezin jakin zer iristen zaion, ezer iristen zaion ere, semeak irakurtzen dionetik. Alferrik, baina ez hainbeste, aitari kontatzen badizkio ere semea delako, neurri handi batean, idazketa-irakurketa prozesu horren onuradun. Ispilu bati ari zaio. Eta keinurik apenas itzultzen dio, ez bada berak egindakorik.

72ko gertaera batek jaiotzen du harra. Edo ez, aurretik ere hortxe ibiliko zen, segur aski, baina 72ak ekarri zuen haustura, bertatik hasten da kontakizuna: Neskari bi etakide lekualdatzen lagundu zion hartatik. Bi mundu zituen aukeran, erlijioak eta Erregimenak beztitutako aitarena, sasoi hartan usaintzen zen bizigiro freskoa zekarren Neskarena. Azken horretatik parte hartu zuen berak, baina ekintzak ekarri zion desengainua. Erditik jotzea erabakitzen du orduan, aldentzea, kontzientziak lasaiago bizitzen utziko dion bidezidorra hartu, bere mundutxoa eraiki eta Bartzelonan egitea diseinatzailearena, galderak egiteari uztearekin batera. Aitaren buruko gaixotasunak, aitari bidalitako zerga eskutitzak ekarri arte atzera herrira, galderak pausatzera.

Itxuraz sinplea, eleberriaren kontamoldeak ez du aparteko berritasunik, edo hori du aparteko, sinpletasuna, eta sinpletasun horren baitan gordetzen duen konplexutasuna, aniztasuna. Hunkitzen diren gaietan, adibidez, zail da zehazten liburua zeri buruzkoa den. Besteren gainetik protagonistaren kezka, gorabehera, harrak daude, bizitzan zehar egindakoek eragin dioten zalantza eta ezinegona, horiek ekidin ezin izana edo, azken buruan, azaltzen ez asmatu izana. Aitarekin izan duen harremana sartzen da hor jokoan, aitak berarentzat prestatuko mundu estu eta iluna, mundu horri altxatu zitzaion bestea, semeak dastatu zuena, pareta zaharra bota ez eta berri bat eraiki zuena. Eta aldentzea, semearen bakardadea, oro har, gizaki ororena. Hartara, garai bateko argazkia ere bada eleberria, belaunaldi baten potreta, ideologiek erlijioen antza zuten garai batena, ideologia konkretu batzuen gaineko kritika (aitarena, Neskarena), erlijioaren gainekoa, sekularizazio prozesuaren kontaketa. Estilo-egiturak xamurrak dira, idazkerak leun egiten du aurrera, lehenaldia konfesioarentzat erabiltzen da, orainaldia garaiko bizipenentzat, baina sinpletasun hori ez zait iruditu errazkeria, ezpada berridazketa, destilazioa, egiten diren hainbat hausnar Eskarmentuaren paperak hartakoak bezain interesgarri dira. Eleberri txukuna, halakorik onartuko bazenidate, esango nuke Otto Pette gainetik, baina Zorion perfektua azpitik duena.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak