susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Mario Onaindiaz | Herio bizirik darama, eskarmentuz »

Eskarmentuaren paperak / Anjel Lertxundi / Alberdania, 2009

Eskarmentutik idatziak Mikel Ayerbe / Berria, 2010-02-07

Anjel Lertxundi literatur gaiak oinarri dituen saiakera berri bat ateratzekotan zela jakin nuenean harritu egin nintzen. Izan ere, egile berak 2001ean kaleratutako Mentura dugun artean saiakera oso eta bikainak ere literatur gaiak zituen oinarri. Egia da orduko hartan idazlearen baitan bizi den irakurlearen prisma gailentzen zela, liburu eta liburutegiek duten garrantziaz gogoeta egiten zela, irakurketetako azpimarra eta erreferentzietatik abiatuz. Formari dagokionez, Mentura dugun artean saiakerako gaiak egoki sailkatu eta antolaturiko diskurtso narratibo batean garatzen ziren.

Oraingo Eskarmentuaren paperak saiakera berrian, aldiz, zatiz, adabakiz, teselez, zirriborroz eta oharrez osaturiko kontakizunaren aldeko hautua egin du Lertxundik: “Gai literario baten inguruan antolaturiko glosek, fragmentariotasunak, testu laburrek, hausnarketek, dietarioak, han-hemen bildutako aipuek, ohar eta albo-markek lasterbideen aukera ematen dute. Batetik bestera jauzi azkarrak egin, flash laburrak bilatu, irakurleari bide propioak bilatzeko aukera eman, material heterogeneoon bidez aukera berriak lapurtu…”. Eta, hala ere, liburuak ez du collage erraldoi eta kaotikoaren trazarik, ez bada bateratasun zatikatu batena. Hain zuzen, gai jakin batzuen inguruko kontu eta azalpen dosifikatuak biltzen direlako idazki hauetan. Baita etengabe moldaturik errepikatzen den Herioaren hurbiltasunari buruzko kontakizunaren haria ere, edota idazlearen idazle kuttunen zita pilaketak eta ateraldi ingeniosoak. Gainera, aurreneko orrialdeetatik azkenekoetara bada bilakaera argumental orokor bat ere, lehenengoetan haurtzaroaren inguruko oroitzapen eta gogoetak ugariak baitira, eta amaiera aldera heriotzaren presentziak fragmentu ia guztietan baitu lekua.

Idazlearen lana den idazketaz hausnartzen du Lertxundik, idazlea irakurle saiatu eta zorrotzak egiten duela ahaztu gabe, baina idaztearen ekintzaren atzean dauden elementu eta faktore guztiei punta atereaz (hizkuntza, tradizioa, irakurgaiak, aholkuak, ipuinak, literatur erreferentziak…). “Eskarmentuz bildutako paperak, eskarmentuak iradokitakoak, eskarmentutik idatziak” dira orriotan irakurleak aurkituko dituenak.

Ia 300 orrialde ditu saiakerak, 8 kapitulu eta post scriptum labur batean banaturik, eta gezurrik esan gabe, hasierako irakurraldi nahiko azkar baten ondoren ia 37 orrialde markatu ditut, haietan zerbait interesgarria aurkitu dudan seinale. Eta ziur asko, hurrengo irakurraldietan beste zenbait orrialde azpimarratuko ditut, Eskarmentuaren paperak gau-mahaian izateko liburu aproposa delako, behin eta berriz berrirakurri eta gogoeta egiteko. Bestalde, aitortu behar dut Lertxundiren kezka eta hausnarketa batzuk urrunak egin zaizkidala, hizkuntzaren ingurukoak edo amaierako heriotzari buruzkoak kasu, nolabait idazlea beste adin eta belaunaldi eta, azken finean, eskarmentu batekoa dela berresten dutenak.

Azkenik, saiakeran bertan dauden autokritika ariketak azpimarratu behar. Lertxundik gure egungo literaturaz nik nahiko nukeena baino gutxiago hitz egiten badu ere, bere idazkerari, behintzat, lupaz erreparatzen diolako: “Gaztea nintzenean nire testuak freskoak ziren, baina oreka falta zitzaien. Orain, oreka lortu dudala uste dudanean, freskotasuna falta”, aitortzen du egileak. Baina nago saiakerari eman dion egitura eta antolaketarekin freskotasun falta hori saihesten asmatu duela, eta zatikako eta saltokako irakurketa fresko eta orekatu bihurtzen dela.