« Euskal kulturaren arrastotik | Platero eta gu guztiok »
Euskal kultura? / Antton Luku / Pamiela, 2009
Baita izendaezina ere? Bixente Serrano Izko / Berria, 2009-09-27
Herri honetan, lehen, bai, vascos ziren, baina gu jada ez”, sarri entzuniko erraldia da (erdaraz, jakina) herri askotan, duela ez hainbertze euskara galdu duten herrietan hain zuzen. Garbi zeukaten vasco izaerak zerikusirik ez duela arrazarekin, geneekin, etnizismoekin, bai ordea hizkuntza honekin eta haren transmisioarekin: vasco = euskaldun: “Gurasoak (edo aitona-amonak), bai, euskaldunak genituen, gu jada ez”, erran nahi zuten. Arazoa sortzen da administrazioek-eta, euren kudeaketa-eremuak banatzerakoan (bakoitzak bere aginte-esparruei mugak ezartzerakoan), lurraldetasuna lehenetsi behar dutenean, alde kultural eta hizkuntzazkoen gainetik. Horrela, eta kontuan harturik administrazioek erdaretan egin zutela lurralde-banaketa, vascongado/vasco/basque terminoetara jo zuten, eta jatorrizko haien hizkuntz zentzua lapurtu, lurraldetasunezkora eramate aldera. Arazo horrek, bistan dena, erranahi-nahasmena sortu du euskaratik erdaretara pasatu diren lehen belaunaldietan, batik bat tokian tokikoetan: tradiziozko euskaldun terminoa vasco/basque bertze honetara itzuli behar izatean. Are korapilatsuago bihurtu da kontua, Gernikako Estatutuak (non, amore emanik ere, jatorrizko erdarazko testuan Euskadi eta País Vasco terminoak lurraldetasunezko zentzu hutsean uler genitzakeen) euskarapen malapartatu bat jasan duenetik: euskarazko bertsioan, País Vasco izena bere horretan utzi ez, Euskal Herria terminoa patrimonializatu du EAEko lurraldeak: Euskal Herria eta euskalduna, kontzeptu kulturalak izatetik lurraldetasunezko kontzeptuak izatera pasarazi ditu, euskaraz ere. Nola izendatu, orain, gure izaera euskalduna EAEko ez garen euskaldunok? Eta hor gabiltza, malabarismoak egiten, euskaldun mintzoaren etimologia argitze aldera euskaradun erabiltzen hasiz; eta hor dabil, egun hauotan, nafar gobernua ere Euskal Herria euskarazko izena bera kanporatu nahian “bere” Nafarroatik, administrazio-lurraldetasuna aitzakia.
Antton Lukuk, Euskal kultura? saiakeran, ez du zuzenean jorratzen goiko korapilo jakin hori, baina badu loturarik. Iparraldeko Euskal Herritik eta Le Pays Basque-tik idatzi du, bertako euskaldungotik eta euskaldunentzat.
Saiakeraren izenburuak berak, galde ikurrarekin, euskal kultura zer den hartu duela oinarri adierazten du, gero administrazio frantsesak Le Pays Basque-n sustatu nahi duen kultura mota aztertu eta salatzeko. Administrazioa ez ezik, baita ere kultura ikuspegi horren zerbitzura jarri diren basques-ak, euskaldunak izan ala ez. Pentsatzekoa denez, berehala egiten du topo euskaldungoak bere burua izendatzeko/definitzeko arazoarekin: “Munduan ba ote da populurik auto-definizio hain irekia duenik?”, dio ironiaz eta are sarkasmo puntu batekin ere. Baina askoz gai gehiago mahairatu ditu: administrazioaren erakunde kulturalak, haien mailaketa eta funtzio bereziak, politika kultural horren edukiak eta asmoak, arlo anitzetako emanaldiak, kultura “popularra, herrikoia vs. jasoa” oposizio frantsesa, profesional eta amateur-en arteko sailkapena ekitaldiak antolatu eta finantzatzeko orduan, folklorizazioa, euskal kultura-adierazpen tradizionalen deskontestualizazioa… euskal kulturaren transmisioaren arazoak akuilaturik batez ere.
Antton Lukuk bere erraietatik eta Iparraldetik hausnarturiko kontuak, idazkera bizi-bizian, esperientzia eta pasadizo zehatzak gogoetetan eta proposamenetan txertatuz. Hegoaldeko euskal kulturzaleek ere irakurri beharrekoa, denon ikuspegia osatu eta nork geure txokotik hainbat ideia landu nahi badugu.
Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray
Asier Urkiza
Idazketa labana bat da
Annie Ernaux
Nagore Fernandez
Bisita
Mikel Pagadi
Jon Jimenez
Hamlet
William Shakespeare
Aritz Galarraga
Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon
Hasier Rekondo
Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria
Jon Martin-Etxebeste
Dimisioa
Juan Luis Zabala
Mikel Asurmendi
Hetero
Uxue Alberdi
Irati Majuelo
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
Amaia Alvarez Uria
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Patxi Larrion
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Jon Jimenez
Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza
Nagore Fernandez
Zoo
Goiatz Labandibar
Asier Urkiza
Hetero
Uxue Alberdi
Joxe Aldasoro