kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Eroriaren logika / Juanra Madariaga / Susa, 2009

Mundu erori hau Beñat Sarasola / Berria, 2009-07-26

Hogei urte bete dira aurten Juanra Madariagak (Bilbo, 1962) bere lehenengo liburua, Imentzioaren pergamuak, publikatu zuenetik. Urte horietan Madariagak ez dio liburuak argitaratzeari utzi, baina beti egin izan du halako patxadaz, eta, batez ere, zarata handirik atera gabe. Eroriaren logika honetako lerro batek nahiko ondo irudikatzen du, seguruenik, idazlearen jarrera: “Ezkutatzeko, dena izkiriatu”. Baiki, berriki Javier Rojo kritikariak zioen bezala, zenbait su festa eta literatur marketinen aurrean, eskertzekoa da bilbotarraren ibilbide sotila.

Lehenengo poemak berak (Irribarrea eta zu) aditzera ematen digu liburu osoko tonua zein izango den. “Nire ordena okerra okerragotu da” lerrotik bertatik ikusten dugu festa giroa nahi duenak hobe duela beste nonbaitera joan. Liburuan, hala, erorketak, galerak, absentziak, porrotak eta enparauak dira nagusi; poeta munduaren izate eta patu makurraz jabetu izan balitz bezala azaltzen da. Nolanahi den, tituluko “logika” hori logos hitzetik datorren heinean, badago testuinguru aski ezkor honetan argi izpirik. Erortzen gara, baina Roberto Juarroz-ek dioen gisara, erortze horretan badugu zer aukeratu. Lotuta bizi gara, baina lotura horretan gara aske. Horregatik, ez da harritzekoa han-hemenka paradoxekin topo egitea: “Min horrek betiko salbatuko zaitu”. Liburuaren amaieran testu labur bat azaltzen da, poetika moduko bat izan daitekeena, eta han ere Madariaga izaera paradoxiko honetaz —“erortzeko segmentu baten ondoren, osotasuneko beste bat dator”— eta gizakiaren izaera dramatikoaz —“bere (gizakiaren) baldintzak hauskortasuna eta, sarritan, porrota dira”—.

Bestetik, zenbait poematan mendebaldekoon turismorako eta simulakrorako (Disney World) joera kritikatzen da, hala herrialde “exotikoetan” nola mendebaldeko hirietan bertan (Bilbo, Mailuki txikiak poeman). Horretarako irudi esanguratsua da kamerarena, bi poematan (Jainkoaren ausentzia eta Azken argia) azaltzen dena. Amoraltzat jotzen den kameraren begirada hotza inmorala da Madariagarentzat, errealitatea itxuraldatu egiten duelako gizakia bertatik bereiziz. Eroso bizi den mendebaldeko gizakia, bere bideokamera eta plasmazko telebistekin fikzio batean bizi da, eta entzungor dago beregandik metro gutxira hondamendia nagusi den bitartean.

Aitor dut, haatik, liburuak ez nauela gehiegi asebete. Zenbait egitura gramatikal —izen sintagma luzeak, esaterako— sarritan errepikatzen dira —Heroiaren borondatea da adibide garbien— eta azkenerako nekagarri samarrak suertatu zaizkit. Orobat, adjektiboak erabiltzeko joera handia du Madariagak, eta, nire ustez, bere lerro bat parafraseatuz, “adjektibazio larregiko behakoa” darabil. Azken batean, zenbaitetan poemok espainolezko poemen itzulpenak zirela iruditu zaizkit gehiago, izen sintagmak luzatzeko eta adjektiboak sobera erabiltzeko joera horregatik, hain zuzen ere. Berriari emandako elkarrizketa batean, idazleak aipatu zuen Hego Amerikako literaturak liluratzen zuela, eta agian zaletasun horren aje gisara uler liteke niretzat behartuegia den idazkera hau. Gainontzean, hala ere, esan beharra dago erritmoz eta sonoritatez ondo landutako testuak direla, eta seguruenik, niretzat bederen, errezitatuta hobeto funtzionatuko duten poemak direla. Arestian aipatu elkarrizketa horretan aditzera eman zuen idazleak, halaber, hausnartzen ari zela liburua taula gainera nola eraman. Bada, ea aurrerantzean paradarik dugun irakurriz osoki asebete ez gaituzten poema hauek errezitaldietan entzuteko.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak