kritiken hemeroteka

8.280 kritika

« | »

Ez obeditu inori / Mikel Peruarena / Susa, 2009

Germinal Ion Olano / Gara, 2009-07-03

Garai onak datozela esan nuen aurrekoan (“Good times are comin”). Izan ere, hala iradoki didate azken boladan irakurritako zenbait literatur lanek: emaitza txukunak loratzen ari dira euskal ipuingintzan eta olerkigintzan, baita nobelagintzan ere. Horren adibide garbia da Mikel Peruarenak (Ereñotzu, 1978) idatzi duen estreinako eleberria: Ez obeditu inori. Liburuak XIX. mende amaierako Donostia erakusten digu, Sotero Mujika bertsolari ia analfabeto eta besomotzaren begietatik. Espainiako erreginaren izena duen astoarekin ibiltzen da Sotero batetik bestera, mandazain lanetan, eta tarteka bertso-paperak saltzen, jaietan-eta. Hala ezagutu du Baroja moldiztegian Frantsesa esaten dioten gizon bat: Émile, okzitaniarra. Asteazken iluntzero biltzen hasi dira Ramiroren tabernan, poemak eta bertsoak itzultzeko aitzakian, Alberto estudiantearekin batera. Herri literaturaz gain, badituzte beste hainbat kontu mintzagai: Espainiako inperioa azkenetan da Amerikan, hain zuzen ere Kuban galdu zuen besoa Soterok; Émilek, bere aldetik, Parisko Komunan gertaturikoak kontatzen ditu, eta estudiantearekin batera Soterori erakutsi nahi dio kapitalismoa zer den, nola erantzun behar zaion. Alegia, Angiolillo anarkistak piztutako sua bizirik mantendu behar dela, Canovas del Castillo garbitu ondoren gorago begiratu behar dela.

Diotenez, hitz bat eta bakarra esan zuen Michele Angiolillok garrotean hil aurretik: “Germinal!”. Hori ez da Peruarenaren liburuan azaltzen, baina susmoa daukat Ez obeditu inori eleberria Koldo Izagirreren Nik ere Germinal! egin gura nuen aldarri (Susa, 1998) liburuaren ahaidea dela. Gaiari dagokionez bai, behintzat. Era berean, ez dut uste kasualitatea denik nobela honetako pertsonaia nagusietako batek Émile izena izatea, hain justu 1885ean Germinal idatzi zuen Émile Zolak bezalaxe. Frantziako egutegi errepublikarraren arabera, zazpigarren hila da Germinal. Martxoaren amaieratik apirilaren amaierara bitartean irauten du, gutxi-asko, gereziondoak loratzen diren garaian. Iraultzarekin loturiko izena da, inondik ere. Baina kontuak kontu, kontakizunaren istorioa baino gehiago, Ez obeditu inori honetan narratzailearen idazkera nabarmenduko nuke nik. Nabaria da dokumentazio lan handia dagoela atzetik, hiztegi aberatsa eta egokitua darabil, prosa bera oso zaindua da. Elkarrizketak ere apartak iruditu zaizkit, nahiz eta batzuetan latinezko esaldiak sinesgaitzak egin zaizkidan pertsonaien ahotan. Kontakizunak atzera-aurrera egiten du etengabe, eta errepikaren bitartez indartu egiten dira zenbait pasarte. Ez da aise aurreikusten zein bilakaera izango duen istorioak, baina hori ez da arazo. Izan ere, prosa dotoreak erraz eramaten du irakurketa aurrera, eta zer pentsatu ugari ematen du bidean.

Gereziak jateko sasoia iritsi da, Joseba Sarrionandiak esango lukeen eran. Dagoeneko ohitu egin gara gerezi garratzekin, baina gozoak ere baditugu, zer demontre! Urteetan gogotik lan egin behar izan da, lur eremua uztarako prestatu. Eta esango nuke uzta ona datorrela, gerezi gorriak eta gozoak izango ditugula, azokak eta poltsikoak bere onenetan ez dauden arren. Akaso txepeltzat joko nau norbaitek, hondamen ekonomiko, politiko eta kulturalaren erdian gereziak ikusteagatik. Baina tira, liburu honekin bezala hatzak miazkatzera iritsi baldin banaiteke, gaitz erdi.

Azken kritikak

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Hasier Rekondo

Bufalo guztiak
Juanra Madariaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

Jon Jimenez

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Asier Urkiza

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak