« Literatura abisala | Gurasoen etxea »
Ez obeditu inori / Mikel Peruarena / Susa, 2009
Germinal Ion Olano / Gara, 2009-07-03
Garai onak datozela esan nuen aurrekoan (“Good times are comin”). Izan ere, hala iradoki didate azken boladan irakurritako zenbait literatur lanek: emaitza txukunak loratzen ari dira euskal ipuingintzan eta olerkigintzan, baita nobelagintzan ere. Horren adibide garbia da Mikel Peruarenak (Ereñotzu, 1978) idatzi duen estreinako eleberria: Ez obeditu inori. Liburuak XIX. mende amaierako Donostia erakusten digu, Sotero Mujika bertsolari ia analfabeto eta besomotzaren begietatik. Espainiako erreginaren izena duen astoarekin ibiltzen da Sotero batetik bestera, mandazain lanetan, eta tarteka bertso-paperak saltzen, jaietan-eta. Hala ezagutu du Baroja moldiztegian Frantsesa esaten dioten gizon bat: Émile, okzitaniarra. Asteazken iluntzero biltzen hasi dira Ramiroren tabernan, poemak eta bertsoak itzultzeko aitzakian, Alberto estudiantearekin batera. Herri literaturaz gain, badituzte beste hainbat kontu mintzagai: Espainiako inperioa azkenetan da Amerikan, hain zuzen ere Kuban galdu zuen besoa Soterok; Émilek, bere aldetik, Parisko Komunan gertaturikoak kontatzen ditu, eta estudiantearekin batera Soterori erakutsi nahi dio kapitalismoa zer den, nola erantzun behar zaion. Alegia, Angiolillo anarkistak piztutako sua bizirik mantendu behar dela, Canovas del Castillo garbitu ondoren gorago begiratu behar dela.
Diotenez, hitz bat eta bakarra esan zuen Michele Angiolillok garrotean hil aurretik: “Germinal!”. Hori ez da Peruarenaren liburuan azaltzen, baina susmoa daukat Ez obeditu inori eleberria Koldo Izagirreren Nik ere Germinal! egin gura nuen aldarri (Susa, 1998) liburuaren ahaidea dela. Gaiari dagokionez bai, behintzat. Era berean, ez dut uste kasualitatea denik nobela honetako pertsonaia nagusietako batek Émile izena izatea, hain justu 1885ean Germinal idatzi zuen Émile Zolak bezalaxe. Frantziako egutegi errepublikarraren arabera, zazpigarren hila da Germinal. Martxoaren amaieratik apirilaren amaierara bitartean irauten du, gutxi-asko, gereziondoak loratzen diren garaian. Iraultzarekin loturiko izena da, inondik ere. Baina kontuak kontu, kontakizunaren istorioa baino gehiago, Ez obeditu inori honetan narratzailearen idazkera nabarmenduko nuke nik. Nabaria da dokumentazio lan handia dagoela atzetik, hiztegi aberatsa eta egokitua darabil, prosa bera oso zaindua da. Elkarrizketak ere apartak iruditu zaizkit, nahiz eta batzuetan latinezko esaldiak sinesgaitzak egin zaizkidan pertsonaien ahotan. Kontakizunak atzera-aurrera egiten du etengabe, eta errepikaren bitartez indartu egiten dira zenbait pasarte. Ez da aise aurreikusten zein bilakaera izango duen istorioak, baina hori ez da arazo. Izan ere, prosa dotoreak erraz eramaten du irakurketa aurrera, eta zer pentsatu ugari ematen du bidean.
Gereziak jateko sasoia iritsi da, Joseba Sarrionandiak esango lukeen eran. Dagoeneko ohitu egin gara gerezi garratzekin, baina gozoak ere baditugu, zer demontre! Urteetan gogotik lan egin behar izan da, lur eremua uztarako prestatu. Eta esango nuke uzta ona datorrela, gerezi gorriak eta gozoak izango ditugula, azokak eta poltsikoak bere onenetan ez dauden arren. Akaso txepeltzat joko nau norbaitek, hondamen ekonomiko, politiko eta kulturalaren erdian gereziak ikusteagatik. Baina tira, liburu honekin bezala hatzak miazkatzera iritsi baldin banaiteke, gaitz erdi.
Ttau eta biok
Joseba Esparza Gorraiz
Paloma Rodriguez-Miñambres
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Asier Urkiza
Pleibak
Miren Amuriza
Nagore Fernandez
Euskaldun fededun
Pruden Gartzia
Jon Jimenez
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Ibon Egaña
Amok
Stefan Zweig
Paloma Rodriguez-Miñambres
Hetero
Uxue Alberdi
Mikel Asurmendi
Itzulpena-Traducción
Angel Erro
Anjel Lertxundi
Detaile xume bat
Adania Xibli
Amaia Alvarez Uria
Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza
Paloma Rodriguez-Miñambres
Bar Gloria
Nerea Ibarzabal Salegi
Mikel Asurmendi
Euri gorriaren azpian
Asier Serrano
Jon Jimenez
Lurpeko ezkutuan idatziak
Fiodor Dostoievski
Asier Urkiza
Gailur ekaiztsuak
Emily Brontë
Aritz Galarraga