kritiken hemeroteka

8.531 kritika

« | »

Infernuko hesteetan / Charles Bukowski (Mikel Olano) / Elkar, 2008

Gizakiaren kontra Beñat Sarasola / Berria, 2008-11-02

Euskal literaturaren egungo gabezia argienetako bat poesia itzulpenak dira. Ulergaitza egiten zait nola den posible 2008. urtean ez existitzea oraindik Charles Baudelaire-n Les Fleurs du mal-en euskarazko itzulpen eskuragarri bat. Nork pentsa dezake fundamentuzko literatura bat bere heldutasunera irits daitekeela halako obrak eduki gabe? Zenbaitzuk kexu dira poesiaren balizko prestigio hanpatuaz, ene aburuz egun benetan existitzen ez dena, baina errealitatea da poesia euskal literaturan hutsaren hurrengoa dela —eta antzerkia hurrengoaren hurrena—, bereziki itzulpenei dagokienez.

Hala, Charles Bukowskiren Infernuko hesteetan salbuespentzat har dezakegu. Bitxi da, haatik, gure artean hain poesia itzulpen gutxi egonda honakoa Bukowskiren bigarren liburua izatea. Lehenengoa Susak ateratako Poema antologia izan zen, 1997. urtean argitaratutakoa eta Josu Lartategik itzulitakoa. Liburu berri hau, ostera, Bukowskik publikatutako azkeneko liburuko, Septuagenerian Stew-ko, poemek osatzen dute. Ezer baino lehen, Mikel Olano itzultzailearen lana nabarmendu nahiko nuke —eta baita Felipe Juaristiren hitzaurre txukuna ere—, Bukowskiren mintzaira euskaraz ematea ez baitirudi nolanahiko egitasmoa, eta Olanok jatorrizko mintzaira horretara asko hurreratzea lortu duela iruditzen baitzait.

Liburuaren edukiari helduz, poesia-liburu irregularra dela esango nuke lehenik. Badaude ale batzuk (mintzo esaterako) zirriborroak direnak gehiago, elaborazio gutxiko idazketa frogak. Gauza ezaguna da Bukowskirena poesia narratiboa dela: mikroistorioak kontatzen ditu maiz, elkarrizketak erabiltzen ditu, lagunarteko —edo kasu honetan hobeto, etsaiarteko— hizkera da berea. Bat-batekotasunaren poetika honen bidetik, ordea, emaitza kaskar samarrak gauzatu daitezke, gainontzeko poetika guztiekin bezalaxe, bestalde, eta, arestian aipatu legez, liburu honetan badago egon horien adibiderik. Alabaina, halako batean, poema bikain (kausa eta ondorioa) edo metafora harrigarri batekin topo egingo dugu, zeintzuek Bukowski alproja lotsagabe bat baino —edo horretaz aparte— idazle handia dela erakusten baitigute. Esate baterako, Azken pertsona poemako amaiera aldeko metafora hau, ez dago ezein poetaren eskura: “tira, espero dut / ulertuko didazula, / esaten badizut / emaztea / bere senarra / ulertzen duen azken / pertsona dela, ispilu bati / begiratuko balio / bezala da, / baina hain / hurbiletik / (sudurra estu zapalduz) ezin baitu deus ere / ikusi”.

Interesgarria da, bestetik, liburuan agertzen den Bukowski zaharra. Ordurako idazle kontzientzia bete betean zuen barneratua —bere erara, hori bai—, eta ondorioz, nahiko errepikariak dira literaturako eta literatur sistemako erreferentziak. Han-hemenka beste idazleei buruzko aipamenak daude (inon ez), bere editoreari buruzkoak (zurubian gora), kritikariei edo idazketari berari buruzkoak (hau ospatzen). Mundu literarioan eskarmentua duen idazle gisa azaltzen da, baina ospeak ematen duen erosotasunean erori gabe: “ingurura begiratzen dut, eta / begiratu / eta / diot: non dira / idazleak?”.

Bukowski sarritan mozkortien eta gisa guztietako lunpen-en poetatzat hartzen da. Hala ere, garrantzitsua da azpimarratzea beregan ez dagoela galtzaile edo marjinatuaren epikarik, aberats eta gizon prestuekin bezain gogor eta gupidagabea da pelaje horretako jendearekin. Ez du errukirik haiekiko eta ez du, jakina, gizakiaren berreziketa eta erredentzioan sinesten (“zerrendaren garbiketa”). Bukowskik gizakia iraintzen du salbuespenik gabe, ez da etxe oneko jendeaz errazkeriaz trufatzen den gorteko bufoia.

Azken kritikak

Turismo hutsala
Fito Rodriguez

Asel Luzarraga

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak