kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Zulo bat uretan / Iñigo Aranbarri / Susa, 2008

Pirotekniarik gabe Beñat Sarasola / Berria, 2008-05-04

Iñigo Aranbarrik Zulo bat uretan honekin bere bigarrengo nobela publikatu du, 1994. urtean argitaratutako Emon biar yako haren ondoren. Euskal literaturaren neurri txikian bada ere, esan daiteke honako hau dela udaberri honetan argitaratutako euskal liburuen artean ikusmin handienetakoa sortu duen lana. Ikusmin justifikatua, irakurleak liburua irakurri ostean konprobatu ahalko duen legez.

Nobela hau Imanol Arellano kazetariaren inguruan osatutako kontakizuna da, ia kasualitatez Itoizko herrian urtegia dela-eta egiten ari diren hobi hustuketen inguruan ikertzen ari den kazetariarena. Dena den, liburua horretara mugatzea aski injustua da, kontakizun honetan hamaika istorio gurutzatzen baitira, zeinak sarritan elkarren artean lotura agerikorik ez baitute. Aranbarrik bat egiten du Koldo Izagirrek maiz aipatu izan dituen ideiekin. Irakurlea ez inozotzat hartzea, gehiegizko esplikazioak baztertzea (ikus, esaterako, pertsonaiak ez dituela ia sekula aurkezten), elipsi famatuaren erabilera etab. Idazkera etena, zuloduna, bada. Aranbarrik, ordea, paragrafo nahiko kriptikoen ondoren esaldi zuzen eta zorrotzak erabiltzen ditu askotan —“Hamar urte daramat Estirekin. Ez dakit beste bat egingo dugun. Ez gabiltza ongi”—, narrazioaren erritmoa ezustean hautsi eta balizko irakurle erdi-lokartua esnarazten dutenak. Idazketa era honek eragiten du arestian aipatu istorioen multiplikazioa, kontatutakoak ez kontatutakoak bezainbateko garrantzia duelako —“Eta hitzak ez datoz”— eta ebazten ez diren istorio ugari iradokitzen direlako. Hilotzen istorioaz aparte, hor daude Graf Spee korazatuarena, Oscar eta Maiterena, Imanol eta Estirena, erredakzioko sabotajearena…

Bestetik, azkoitiarrak suspensearen teknikak erabiltzen ditu maiz irakurlea istoriora lotzeko —kapitulu amaierak, adibidez—, baina beren erabilerak ez dauka zerikusi handirik suspense-nobela standarrekin. Hemen argumentua ez baita liburuak gordetzen duen eta irakurleak ebatzi behar duen sekretua, kontakizuna ez da suspensean agortzen; horregatik, Juana Ardanazen hilotzaren istorioa ez da, zenbaitetan kontrakoa badirudi ere, nobelako puntu zentrala. Akaso garrantzitsuagoa da Oscarrek Imanoli, eta bidenabar irakurleari, leporatutakoak —“hik piroteknia maite duk”— iharraren tabernan. Nobela morala baita azken batean honako hau, zenbait galdera etiko azaleratu eta beste zenbait ideia eztabaidaezin kolokan jartzen dituena: europarron jarrera hipokrita etorkinekiko, kazetariaren egitekoa, II. Mundu Gerra, Argentinako diktadura, naziak, makiak…

Lehenago esandakoaren ildotik, liburu honek irakurleari esfortzua eskatzen dio, irakurketa adi eta estua. Baliteke, batez ere hasieran, irakurleak galdu antzean sumatzea bere burua, neronek ere zalantza egin dut behin baino gehiagotan mekanismo narratibo batzuen gainean —ez ditut argi ikusten oraindik Oscarren monologoak—; baina uste dut Aranberriren prosa berezira ohitu ahala azkenean aurrera egitea merezi duela. Azkenaldian entzun dira zenbait hots esanez literatura mota batentzat —eta liburu hau hor sar litekeela pentsa dezakegu— akaso ez dagoela lekurik euskal literaturan, marjinatzera kondenatua dagoela. Edonola ere, irudipena dut ez ote garen apur bat exageratzen ari; Zulo bat uretan ez da nobela erraz-erraza izango, baina uste dut pazientzia apur batekin lasai asko eta arazo larririk gabe irakur daitekeela. Liburuaren Egunaren harira agertutako salmenten zifrek ere asuntoa erlatibizatu dute pixka bat, Zulo bat uretan izan ei baita euskarazko libururik salduena.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak