« Historia bortitza | Benetako eleberri poliziakoa »
Jainkoa harrapatzeko tranpa / Jon Gerediaga / Pamiela, 2007
Hitzaren arnasa lanbro Mikel Ayerbe / Berria, 2008-02-03
Fitola Balba Karpuki Tui liburuko Ehizakia azken poemako azken bertso-lerroetan honela zioen Jon Gerediagak: “Eta basoko bidean / jainkoak harrapatzeko tranpak / hutsik jarraitzen du”. Eta argitaraturiko bigarren poema liburuari Jainkoak harrapatzeko tranpa izenburua jarri dio. Bertso-lerro bat poema liburu baten izenburu bihurtzean eginiko joko hau abiapuntu egokia da poemon nondik norakoaz aritzeko.
Izan ere, Jainkoak harrapatzeko tranpa horretan poemak, bertso-lerroak, hitzak edota irudi poetikoak etengabe nahasten, lotzen eta korapilatzen dira. Horren adibide dira poema bat baino gehiago biltzen dituzten izenburuak —Ilunabarra I eta Ilunabarra II; lau Negupasak— eta ideia baten inguruan eginiko poemak —Demiurgoaren promesa eta Demiurgoaren gogoa kasu—. Angel Zelaietak sinatzen duen hitzaurreak ere hori bera adierazten du, Gerediagaren poemetako bertso-lerro eta hitzekin osatu baitu sarrera testua. Bertan nova angeologia terminoa erabiltzen du liburuan zehar agertzen diren aingeru eroriak, aingeru gorriak, aingeru ehiztariak edo aingeru elbarriak biltzeko. Baina hain agerikoak ez diren beste hainbat lotura ere egin ditzake irakurleak, poemok ematen baitute horretarako. Oreinak, Orfeoren txirula, intxaurrak… behin baino gehiagotan agertzen dira liburuan. Izenbururako aukeratu dudan Ur-lasterrak poemako “Hitzen arnasa lanbro” esaldia, Arnasa poemako “munduaren hasperena den behelaino honetan” esaldian berragertu zen nire irakurketan.
Egiturari dagokionez, urte sasoien arabera, hiru ataletan banatzen dira liburuko poemak: lehenengo atala Udaberria. Uda da eta bigarrena, Udazkena. Negua. Azkeneko atalean, aurrenekoaren izenburua errepikatuz, Udaberria. Uda, denbora zein bizitzaren etengabeko joan-etorria ematen du aditzera Gerediagak. Atalen banaketen kontu horrek Kim Ki-Duk zinemagile korearraren Bom yeoreum gaeul gyeowool geurigo bom (Udaberria, uda, udazkena… eta udaberria berriro) filmaren izenburua ekarri dit gogora (nahiz eta jakin poeta askorengan ohikoa dela denboraren iragaiteari buruzko poemak egitea). Urte sasoiekin bezala, naturako elementuei eginiko erreferentziek ere garrantzia dute poemen antolaketan. Musikari bati irakurri nion bezala, naturako irudiak erabat egokiak dira gure barneko gertaerak irudikatu eta ulertzera emateko. Naturako elementuekin eginiko metafora sotilek indar handia dutela, alegia, eta naturaren mintzoa unibertsala dela. Eta Jainkoak harrapatzeko tranpa honetan behintzat horrela da, basoan negurako biltzen diren intxaurren irudi esanguratsutik hasita.
Gerediagak Fitola Balba Karpuki Tui-ko poemetako estiloari edo idazkerari heldu diola iruditzen bazait ere, oraingo honetan poetak darabilen tonuak aldaketa nabarmena jasan duela agerikoa da. Poema askotan irakurriko dugu Bizitzari eginiko aldarria, bizitzeari eginiko kantua. Ez da kasualitatea liburuko lehen poema Beste kantu bat Auschwitz dela ere izatea eta han eta hemen, “bizitzaren iskanbila helduko da / mamu alaien inauteria edo Baina nik / mundua Bizirik da / esango dut burua altxatu gabe” bertso-lerroak aurkitzea. Une ezdeusak jainkotzeko ahalegina aitortzen da eta behin bakarrik bizitzea ospatu egin behar dela berresten, Hölderlinen aipuaren ildotik. Forma aldetik bereizten diren Zerrenda, Heriotza eta kimuak edo Bestea poemak ere bitxiak dira (azken hori bereziki), zerrendaturiko hitzen jolas amaigabearen erakusgarri.
Azken batean, ezaugarri hauek edo norberak aurkitu ditzakeen beste hainbatek erabat gomendagarria bihurtzen baitute jainkoa gure tranparen zuloan erori arte isilean koblaka dabilen poetaren mintzoa.
Lagun minak
Jon Benito
Mikel Asurmendi
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Jon Jimenez
Neska baten memoria
Annie Ernaux
Asier Urkiza
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Nagore Fernandez
Bihotz-museo bat
Leire Vargas
Bestiak Liburutegia
Neska baten memoria
Annie Ernaux
Paloma Rodriguez-Miñambres
Arkeologia haragitan
Beñat Arruti
Irati Majuelo
Norberak maite duena
Miren Billelabeitia
Amaia Alvarez Uria
Mendeku eskubidea
Ernesto Prat Urzainki
Jon Jimenez
Euri gorriaren azpian
Asier Serrano
Asier Urkiza
Rifqa
Mohammed el-Kurd
Ibon Egaña
Galbahea
Gotzon Barandiaran
Paloma Rodriguez-Miñambres
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Mikel Asurmendi
Gurpilak
Eztizen Artola Iturrate
Irati Majuelo