« Maiatzaren ondoren | Herio ezin ei da liburuetaraino heldu »
Haragia / Eider Rodriguez / Susa, 2007
Azala eta mamia Mikel Ayerbe / Berria, 2008-01-06
Bigarren liburuak liburu traidoreak izaten direla esan zidan behin editore batek. Are gehiago, lehenengo liburuak nolabaiteko arrakasta izan eta bigarren liburuaren aurrean aurreiritziak sortzeko balio izan badu. Onerako edo txarrerako, bigarren liburuari nekez barkatzen zaizkiolako lehenengo liburuari barkatu zitzaizkionak. Horregatik, agian, han eta hemen konparatu egiten dira etengabe idazle beraren lehenengo eta bigarren liburuak, eta bietako baten aldeko hautua egiten da. Horregatik dira, beharbada, traidoreak bigarren liburuak.
Eta handik gutxira gaur izan zen Eider Rodriguezen lehen ipuin bilduma. Eta Haragia izena du bigarrenak. Hamabi narrazio biltzen ditu, eta guztietan gizon-emakumeon alderdi ezkutu eta iluna azaleratu nahi izan omen du idazleak. Narraziogintzan azkenaldiko euskal idazleen artean ikuspegi krudelaren aldeko apustua egiten dela esan izan bada, hona hemen beste adibide bat. Ipuin hauetako pertsonaia askok gordin, anker eta hotz jokatuko dute inguratzen dituen errealitate gordin, anker eta hotzaren aurrean: langabeziaren, abandonuaren, harreman defektiboen —ezen ez afektibo— edo bestelako gehiegikerien aurrean. Eta narratzaileak ikuspegi gordin, anker eta hotzez aukeratuko ditu gertaera horiek islatzeko hitzak. Gertaerak eta, nola ez, pertsonaien barne psikologia konplexua aurkezteko. Testua makulu: “Iltzeen zarata entzun du gonako patrikan. Hatz batekin iltze punta estutu du, ziztatu arte, gero ahora eraman du eta herdoilaren zaporea lehertu zaio aho-sabaian. Ez daki iltzearena edo odolarena den herdoila”. Hainbat narraziotarako aukeratutako aipuek ere hori bera ematen dute aditzera: Elfriede Jelinek-en “jasateko gai garen guztia merezi dugu” edo Elisabeth de Fontenay-ren “sufritzen duen gizaki oro da haragia” aipuak, kasu.
Irakurle honen iritziz, estiloan datza ipuin bilduma honen lorpen nagusia. Narratzaileak labana batez ebakitzen ditu pertsonaia, gertaera edota giro bat benetan nolakoa den erakusteko esaldiak, eta egoeren estutze horri narrazio osoan eusten dio. Ipuinak autonomoak dira eta euren artean ez dira korapilatzen —nahiz eta irakurleari eginiko keinu baten gisan, haragia hitza ipuin gehienetan agertu—. Baina nago ipuin guztietan azpiko ahots bat maisuki nagusitzen dela, estilo zehatz baten marmar isil baina iraunkorra aditzera ematen duena.
Ipuinen garapen narratiboak, aldiz, zalantza gehiago sor ditzake. Zenbait narrazio istorio orokorrago baten baitako une hautatuen kontaketa dira, eta argazki sekuentzia batera mugatzeko arriskuan eror daitezke. Hori esatean, Salgai ipuina datorkit burura. Beste narrazio batzuk hankamotz gelditu zaizkit, Tekla bat eta Hirugarren oparia kasu —azken hori, amaieragatik bereziki—. Ipuinotan, gertaeren garapen narratiboak baino gehiago, pertsonaien eraikuntzak pisu gehiegi ez ote duen irudipena izan dut. Eta hala ere, Nahiago nuke gezurrik ez esan, T’est très belle, Ez du katu bat balio eta Errautsak ipuin bikain bezain antologikoek gain hartu diete nire irakurketan ipuin xumeagoei. Azken batean, irakurlearen oroimenean ipuin bikainak gailentzen dira, bakoitzarenean bereak.
Usteak uste, gertaera bat dena zera da, azkenaldian nire inguruan zeresan gehien piztu duen liburua dela. Izan ere, liburuak horretarako arrazoi asko dituela deritzot, izenburutik eta azaletik hasita, narrazio hauetan irakurketa guztiz iradokitzailea aurkezten baita.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez