susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Saiakera mozorrotua | Misterioa eta ezustekoa »

Hona hemen gu biok / Dorothy Parker (Mirentxu Larrañaga) / Alberdania / Elkar, 2006

Horra hor gu denok… Inma Errea / Diario de Noticias, 2006-03-29

Dorothy Parkerren ipuinok leitzean, artega moduko bat senti dezake irakurleak, narrazioak aitzina egin ahala hondamendi handi edo ezbehar izugarriren bat jazotzear izanen balitz bezala, eta aztoramen bat, estugarri bezain kitzikagarria, amildegi baten ertzera hurreratzea nola. Bestalde, istorio bakoitzaren lehen lerroak irakurrita, aitzina egiteko beharrak harrapatuko du, ipuinaren gakoez jabetze aldera. Ipuinotan sortutako giroa ezaguna baita, mundutarra, eta aldi berean arduragarria, gogoetarako bide ematen dutenetakoa. Izan ere, etxeen, pertsonaien edo egoeren deskribapen zehatz eta oparoek ez dute mozorrotzen ipuin hauen benetako mamia: pertsonen arteko harremanen azterketa sakon bezain errukigaitza.

Parkerrek zirujau baten eran ebakitzen ditu gizon-emakumeen edo gizarte-mailen arteko hartu-eman beti korapilatsuak. Eta bestela bezala egiten du. Irakurlea, hasieran aipatu katastrofe-sentipen horrek harrapaturik, beldurrak airean iristen da bukaerara, eta bat-batean arindua hartzen du, azkenean iradokitako zorigaitza gertatua ez dela konturatuta. Handik gutxira, ordea, unadura igarriko du berriro, ohartuko baita ipuinean kontatutakoan datzala, berez, kasu gehienetan, zorigaitza.

Kontakizunen ardatz eta zio nagusiak garai eta toki jakin eta zehatz batzuk izaki —1920 eta 1930eko hamarkadak eta New York hiria, hurrenez hurren—, harrigarria da istoriotako gorabeherak hain unibertsal suertatzea, hain klasikoak eta aldi berean hain modernoak.

Dorothy Parker, XX. mendearen lehen erdialdean New York-eko gizarte-giro sofistikatuetako pertsonaia nabarmenetariko bat izateaz gain, behatzaile aztia izan zen, eta bizi zuen giroa zorrotz bezain sakon aztertu zuen, eta idatzietan islatu. Ipuin hauetan nabarmen-nabarmenak dira Parker ospetsu egin zuten zorroztasuna, buruargitasuna eta umorea.

Guztira, 16 ipuin dira, 1923tik 1938ra hainbat berri-paper eta aldizkaritan argitara eman eta 1944an, beste hainbat kontakizun eta poemekin batera, The Original Portable Dorothy Parker izeneko liburuan jasoak.

Istorio hiritar-hiritarrak dira hauek, gizarte-maila ertain eta altuetako jendearen jarrera hipokrita eta aje nagusiak agerian uzten dituztenak maiz; haietan pertsonaiek askotariko grina, jaidura, jarrera, pentsamolde, eta sentimenduak erakusten dituzte, betiko gai nagusiak —amodioa eta desamodioa, heriotza, bizitzaren higadura…— lagun eta osagai dituztela, bizitzaren ikuskizun distiratsu bezain krudela osatuz. Hori dena, erritmo bizian kontatua, ipuinek filmetik ere zerbait badute-eta.

Itzultzaileak, Mirentxu Larrañagak, lan bikaina egin du, istorioek, zenbait ezaugarritan bat etorrita ere, zeinek bere estiloa baitute, zeinek bere kolore eta doinua, guztiz diferenteak haien artean. Itzultzaileak jakin izan du, jakin, ipuin bakoitzari berea ematen, eta egileak adierazitakoak fidelki aldatzen. Eskertzekoa, bestalde, Dorothy Parkerren bizitza grinatsuari zein obra oparoari buruzko sarrera argigarria.