kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Dudular / Joxe Mari Iturralde / Elkar, 1984

“Dudular” Luis Gutierrez Larrea / Pamiela, 1985-03

Lehendik ezaguna bazitzaigun ere, batik bat POTT aldizkari zenean idatzitako zenbait artikulu eta ipuin zela medio, iaz kaleratu zigun bere lehen liburua, DUDULAR izenekoa. Euskal literaturaren irakurleak dagoenekoz asmatu duenez Joxemari Iturralde, Jimu-z ari gara.

Aurten, ostera, liburu berri bat plazaratu du Durangoko Azokan, oraingo honetan nobelatxo bat, eta barka bekit atzizkia zeren liburuaren luzeraz dihardut eta inolaz ere ez kalitateaz.

Gaur egun nekez aurki daiteke euskal literaturako paraje mortu honetan nobela irakurgarriren bat; gehienek euskarari gorrotoa hartzeko tresna loeragileak besterik ez baitirudite. Hemen dugu, aitzitik, nobela labur bat, aise leitzen dena —eta hau ez da gutxi— non eta autoreak kondatzen baitigu garrantzirik gabeko istorio bat, arreta handiz landutako lengoaia poetiko batez baliaturik.

Iaz, noizbait, Joseba Sarrionandiak eta Bernardo Atxagak zabaldua zuten iritzi baten aurka, Jimuk defendatzen zuen hitz-lauz idatzi beharra zegoela lehenik, hizkuntza pertsonala landuz, geroago poemak sortu ahal izateko, eta aldi berean olerki batzuk biltzen ari zela aitortzen zigun. Bere aburuz poesia zen literaturako tontorrik gorena, eta haruntz jo beharko zuten beste sail guztiak. Bide horretatik doakigu, zalantzarik ez, “Nafarroako artizarra”ren egilea. Ene uste apalean azpimarratu beharra dago, halaber, nobela honen argudioa idazleari hainbat atsegin zaizkion gorabehera historiko batzuk narratzeko, hala nola gara urrun haietako lekuak, pasadizoak, pertsonaiak eta usadioak deskribatzeko abagadune eta aitzakia besterik ez dela. Juduak, mairuak, ijitoak, kristau zaharrak, kostaldeko herri marinelak eta lehorreko baserritarrak nahasten dira Euskal Herriko arragoan, bere hizkuntzan alegia. Azken finean ez al dira ba aipatutako enda eta fedeak, edan behar ditugun kultur iturriak, euskara eta kondaira berreskuratzekotan?

Baina harira lotuz, orain mintzatuko natzaizue artikulu honen hasieran aitatu dizuedan “Dudular” izeneko ipuin bildumaz. Liburuan agertzen diren narrazio guztiak ez dira berriak. Hortxe dugu, esaterako, “Lau zaldun”, euskal literaturzaleen artean hain ezaguna izan zen “Pott Tropikala” delako ale berezian argitaratua lehendabizi, liburu hau atera baino hiruzpalau urte lehenago. Honen bertsio berri bat, komiki eran moldatuta, Pamielak plazaratu zuen, zazpigarren alean.

Ez nuke neure gustoko beste ipuin bat aipatzeke uztea, bilduma honen azkena, “Uda gau bateko ametsa”, hain zuzen ere, non biziro deskribatzen baitzaizkigu arnozaleok (eta asteburuetan gehien bat) maiz ibilitako Bilbo zaharreko edandegi berri, ilun eta zaratatsu horiek.

Nabarmen da bi liburuotan Joxemari Iturralderen zaletasun mami bat, hots, Erdi Aroko kondairarekiko zaletasuna. Lehenengoaren izenburutik hasita —Egileak epigrafetzat hartzen duen Yugoslaviako Sefardiren kanta zahar baten hitza—, gai historikoa errepikatzen da behin eta berriz liburuaren ipuin gehienetan, baita azken elaberrian ere.

Ez da ahaztekoa, bestalde, idazlea astiro-astiro eraikiz doan lengoaia poetikoa eta espero dezagun, luze gabe, argitara emango digula aspalditik prestatzen bide diharduen olerki bilduma hori. Hala bedi, guztion pozgarrirako.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak