susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Xabier Gereñoren puskatu ezinak | Literaturaren heriotzea »

Tristeak kontsolatzeko makina / Anjel Lertxundi / Erein, 1981

Anjel Lertxundi: Tristeak kontsolatzeko makina Jon Kortazar / Idatz & Mintz, 1982-02

Euskal argitaletxeek umeenganako ardurea aspaldidanik agertu dabe. Eta asteokaz barri bi jaso dira haurrentzako egindako literaturan: Erein etxeak “Auskalo” deitzen dan liburu sail barria hasi dauala, eta Asun Balzolari Mestres haur literatur saria emon deutsoela.

Optimistak bagiña, ba euskal haur literaturaren egoera onaren ispilu dirala esango geunke, baina pesimistak garanez, profesional onen lanak noizbaiten onartuak izan dirala baino ez dogu esango.

Baina gaurko liburu sailean, ba hauxe egingo dogu, profesional on bati omenalditxo bat eskeini, ez besterik. Angel Lertxundik honako liburu hau argitaratu dau: Tristeak Kontsolatzeko Makina.

Liburu xamurra, izenondokorik behar badau. Xamurra benetan. Elburuak argi daukazana, sorpresa eta humorearen bidetik abiatua.

Zeintzuk diran elburuak? Ba, haur literatura serioa egitea, nagusientzat ere balio dauan literatura egitea. Ez adoleszentea, hortarako, badagoz eta beste sail batzuk Hordagon. Haur literatura serio eta bertokoa egiteko saioa. Asun Balzolak oraindino oraintsu zera esaten eban: Euskal Herrian itzultzera jo dogula, Euskal Herriko idazleak promozionatu beharrean. Ereineko Auskalo saila horrelakorik egitera ez ei doa. Bertoko idazleen lanak argitaratzeari ekingo deutso.

Baina itzuli gaitezan Angel Lertxundiren liburura. Eta ja, objetibitatea galduaz, esan behar dogu nire idazlerik maiteenetarikoa dala euskal prosan: Aspaldi dabilkigu euskal literaturan behin eta barriro bere kontakera moetan aldatuz, esplorazio barriak egiten, arteragoko liburuaren tonoak atzera barriro errepikatu barik.

Hemen Tristeak Kontsolatzeko Makinan, irudimenaren bidetik abiatzerakoan aspaldi B. Atxagak Nikolasa eta Ramuntxo liburuetan erabilitako joeren usaina nabaritzen dogu. Eta geroago eta argiago dagoena zera da: Gianni Rodarik, pedagogo italiarrak, Euskal Herriko haur literaturan daukan garrantzia.

Irudimenaren truko guztiak ditugu liburu honetan:

— Mirarizko makina miresgarriak: jendearen tristeziak kentzen dituenak, fresku freskue, bizi bizie, eta merke merkie.

— Izenekin darabilen jokoa: Gaston Txanpon, zekena adierazteko, edo Lopez Golarte delante famatu rimatua.

— Jokoak eta karatulak umearen bizitzan dauken garrantzia aprobetxatuz, Angel Lertxundiren liburuko umeak ere pozarren dabiltz.

— Mundua ankaz gora topikoa: horrelan humorearen bideak topatuz.

— Egitura borobilak, behin eta barriro kontatzeko ipuinak.

— Herri literaturaren joera ahaztuezina.

— Ametsa, fikzio eta errealitatearen arteko jokotzat hartuaz.

Hau guztiau, Rodariren Fantasiaren Gramatikan aurkitzen dogu. Eta zer aportatzen deusku ba, Angel Lertxundik?

Ba, bere profesionaltasuna:

- esaldien erritmo berezi eta gozoa,

- euskal esaeren jatortasuna,

- hizkerarekin urteetako borrokaren frutua: tono humoretsu eta bizia.

Azken baten, hain berezkoa, baina pitin bat hotza, egiten da bere estilo joria. Batzutan, baina, ipuinak ez dagoz umeentzat idatziak, badirudi idazlearen gustoz eta idazlearentzat eginak dirala. Irudimena askatua izten dau, estiloa zaindu, eta humorea gorpuztu. Eta elefanteen ipuin kafkianoan gertatzen dan bezala, ipuinak umeen mundua gainditu eta gure gizartearen sinbolo bihurtzén dira.