« Anjel Lertxundi: Tristeak kontsolatzeko makina | Izuen gordelekuetan barrena »
Igibarziaren iphuinak / Federiko Krutwig / Luis Haranburu, 1982
Literaturaren heriotzea Josu Landa / Argia, 1982-05-02
Ziur aski azken urteotako literaturgilerik emankorrena den Federico Krutwig (ez ahantzi argitaragabe daukan nobela enziklopedikoa) ipuingintzan sartua zela bagenekien jakin, baina duela gutxi arte ez dugu horren seinalerik jaso, “Igibarziaren iphuinak” liburuarekin hain zuzen ere.
Aurretik esan beharra dago zer esan nahi duen liburuaren izenburuan ageri den “igibarzia” horrek. Izen horrekin tramankulu bat izendatzen du egileak, radar antzeko zerbait baina askoz perfektoagoa, arkitutako plano batzuren bidez egindakoa. Gorbea puntan ipintzen dute asmatzaileek tresna hori, eta horrek ematen dio lotura liburu guztiari, azaltzen diren ipuin guztiak aparato horren bidez jasotakoa omen dira eta.
“Mikelditarrak” edota “Ekhaitza” irakurri edo irakurtzen saiatu zen edonorentzat, ezer berri eskainiko du liburu honek, aurreko planteiamenduekin eginiko liburua bait da. Hitzaurrean bertan bere betiko obsesioetaz mintzatzen zaigu Krutwig, liburuan desarroilatu nahi dituen tesiak agertuz. Betiko harian ari da Krutwig, eta alde horretatik ez du ezer berririk aportatzen liburu honekin.
Dena dela, ez da hori gehien inporta zaigun gauza, topikoena eta ezer ez aportatzearena alegia. Krutwigen liburu honetan bada, nire ustez, askoz gauza grabeago bat: borondatezko erabaki baten poderioz literatura hil egiten duela, nahita literaturaren plazerra ukatzen duela, hizkuntza fosilizatu eta ulertezina bilakatzen duela. Izan ere, literaturarekiko inkapazitate hori guztiongan datza, baina ezin soilaren ondorioa denez, beti geratzen da literatura ona egiteko posibilitatea, inoiz eta urteen jarioaz. Federicorena diferente da, borondatez uko egiten dio hizkuntzaren plastikotasunari, euskara hamar zentimetrotako korsetetan sartuz.
Zeren literatura enkorsetatzea bait da hitzak beste hizkuntzetatik hartzea berak egiten duen moduan, baita era berean ere ipuin bat argibide antropologiko, filologiko nahiz botanikoz betetzea. Literatura enkorsetatzea, eta ondorioz hiltzea.
Literatura justifikatzen duten elemenduetatik, bi oso inportante ezabatuak ageri dira “Igibarziaren iphuinak” obran: komunikazioa eta gozamen estetikoa. Bertako ipuinak irakurri eta gero, zenbatek esan dezakete egilearen mezua harrapatzerik izan dutela, hau da, elkarrekiko komunikaziorik izan dela? Zenbatek, ildo beretik, Krutwig-en ipuinak irakurrita hizkerarekin gozatu dutela? Eta benetan diot poztuko nintzatekeela guztiok hizkuntz horrekin gozatzeko gauza bagina.
Are okerrago, azkenik, ukazio guzti horiek kulturaren maila aristokratiko, elitista, ez-jebista ideal hori lortzearen menpe jartzen badira. Zeren bukatzeko esango dugu konforme gaudela herriaren maila igo behar dela bere horretan utzi gabe, baina aurrekoarekin bezain sinesturik gaude Krutwig-ek markatu nahi duen bidetik ez goazela inora.
Zakur zaunkak
Iñaki Irazu
Maddi Galdos Areta
Bi aldiz iraun
Oihane Zuberoa Garmendia Glaria
Irati Majuelo
Dimisioa
Juan Luis Zabala
Jon Martin-Etxebeste
Egarria
Josu Penades
Hasier Rekondo
Erretzaile damutuen konpainia
Aingeru Epaltza
Mikel Asurmendi
Europa bezain zaharra
Joxe Azurmendi
Ibai Atutxa Ordeñana
Moby Dick
Herman Melville
Anjel Lertxundi
Dimisioa
Juan Luis Zabala
Irati Majuelo
Bi aldiz iraun
Oihane Zuberoa Garmendia Glaria
Ibon Egaña
Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Jon Jimenez
Bekatua
Goiatz Labandibar
Nagore Fernandez
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Asier Urkiza
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Paloma Rodriguez-Miñambres