kritiken hemeroteka

8.231 kritika

« | »

Igibarziaren iphuinak / Federiko Krutwig / Luis Haranburu, 1982

Literaturaren heriotzea Josu Landa / Argia, 1982-05-02

Ziur aski azken urteotako literaturgilerik emankorrena den Federico Krutwig (ez ahantzi argitaragabe daukan nobela enziklopedikoa) ipuingintzan sartua zela bagenekien jakin, baina duela gutxi arte ez dugu horren seinalerik jaso, “Igibarziaren iphuinak” liburuarekin hain zuzen ere.

Aurretik esan beharra dago zer esan nahi duen liburuaren izenburuan ageri den “igibarzia” horrek. Izen horrekin tramankulu bat izendatzen du egileak, radar antzeko zerbait baina askoz perfektoagoa, arkitutako plano batzuren bidez egindakoa. Gorbea puntan ipintzen dute asmatzaileek tresna hori, eta horrek ematen dio lotura liburu guztiari, azaltzen diren ipuin guztiak aparato horren bidez jasotakoa omen dira eta.

“Mikelditarrak” edota “Ekhaitza” irakurri edo irakurtzen saiatu zen edonorentzat, ezer berri eskainiko du liburu honek, aurreko planteiamenduekin eginiko liburua bait da. Hitzaurrean bertan bere betiko obsesioetaz mintzatzen zaigu Krutwig, liburuan desarroilatu nahi dituen tesiak agertuz. Betiko harian ari da Krutwig, eta alde horretatik ez du ezer berririk aportatzen liburu honekin.

Dena dela, ez da hori gehien inporta zaigun gauza, topikoena eta ezer ez aportatzearena alegia. Krutwigen liburu honetan bada, nire ustez, askoz gauza grabeago bat: borondatezko erabaki baten poderioz literatura hil egiten duela, nahita literaturaren plazerra ukatzen duela, hizkuntza fosilizatu eta ulertezina bilakatzen duela. Izan ere, literaturarekiko inkapazitate hori guztiongan datza, baina ezin soilaren ondorioa denez, beti geratzen da literatura ona egiteko posibilitatea, inoiz eta urteen jarioaz. Federicorena diferente da, borondatez uko egiten dio hizkuntzaren plastikotasunari, euskara hamar zentimetrotako korsetetan sartuz.

Zeren literatura enkorsetatzea bait da hitzak beste hizkuntzetatik hartzea berak egiten duen moduan, baita era berean ere ipuin bat argibide antropologiko, filologiko nahiz botanikoz betetzea. Literatura enkorsetatzea, eta ondorioz hiltzea.

Literatura justifikatzen duten elemenduetatik, bi oso inportante ezabatuak ageri dira “Igibarziaren iphuinak” obran: komunikazioa eta gozamen estetikoa. Bertako ipuinak irakurri eta gero, zenbatek esan dezakete egilearen mezua harrapatzerik izan dutela, hau da, elkarrekiko komunikaziorik izan dela? Zenbatek, ildo beretik, Krutwig-en ipuinak irakurrita hizkerarekin gozatu dutela? Eta benetan diot poztuko nintzatekeela guztiok hizkuntz horrekin gozatzeko gauza bagina.

Are okerrago, azkenik, ukazio guzti horiek kulturaren maila aristokratiko, elitista, ez-jebista ideal hori lortzearen menpe jartzen badira. Zeren bukatzeko esango dugu konforme gaudela herriaren maila igo behar dela bere horretan utzi gabe, baina aurrekoarekin bezain sinesturik gaude Krutwig-ek markatu nahi duen bidetik ez goazela inora.

Azken kritikak

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Maddi Galdos Areta

Bi aldiz iraun
Oihane Zuberoa Garmendia Glaria

Irati Majuelo

Dimisioa
Juan Luis Zabala

Jon Martin-Etxebeste

Egarria
Josu Penades

Hasier Rekondo

Erretzaile damutuen konpainia
Aingeru Epaltza

Mikel Asurmendi

Europa bezain zaharra
Joxe Azurmendi

Ibai Atutxa Ordeñana

Moby Dick
Herman Melville

Anjel Lertxundi

Dimisioa
Juan Luis Zabala

Irati Majuelo

Bi aldiz iraun
Oihane Zuberoa Garmendia Glaria

Ibon Egaña

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Jon Jimenez

Bekatua
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Asier Urkiza

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Artxiboa

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

Hedabideak