susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Ziutateaz | Gudari bat »

Menditik mundura / Xabier Amuriza / Egile editore, 1977

Xabier Amuriza bertsolaria koblakari Andolin Eguzkitza / Anaitasuna, 1977-11-15

Patxi Zabaletak —Gorka Trintxerpe ezizen literariaz— bere azken liburu biekin egin duen legez, Xabier Amurizak ere honako honetan liburu bat argitaratu du inongo argitaletxeren laguntzarik gabe. Zergatik datekeen ez dakit, gore egoera lazkarri, txiro eta errumesaren beste zeinu eta zantzu bat izan daitekeela bai ordea susmatu. Gure literaturaren pobrezia estrukturalaren beste ezaugarri bat. “Menditik mundura” dauka izena liburuak, lau zati txikitan izan ezik puntuz eta bertsoz plazaratu
zaiguna. Ederto baino edertoago argitaratua. Molderrakuntzarik gabe, apain, oso ondo josia eta oso paper atseginez. Agian honek ere neurria eman liezaguke, gure argitarazioen heina erakuts, zeren euskal argitaletxe gehienek ateratako liburuetan asko eta asko arras txarto moldaturik baitatoz, eta orobat oso materiale baldar eta, txirotasunak txirotasun, irakurlearenganako oso begirune guti adierazten duten moduez.

Liburua ireki eta hartzen den lehen zauzkadaz, euskara maisukiro darabilen egile baten aurrean gaudela konturatzen gara, hizkuntza aberats; polit, trebe, indartsu eta adierazkortasunez betea darabilen autorea dugula geure aitzinean. Askori sortzen zaigun hizkera elbarritua ez den mintzaira, ez eta erdakadaz betea, aspalditxo honetan, salbuespenak salbuespen, euskal prentsa eta literaturan erdi nagusitu den erdara pobrea.

Bi partetan dago liburua partitua, puntu librez egindako poemak lehena eta euskal bertso klasikoez osaturiko bigarrean. Bertsokera, haatik, guztiz da herritarra atal bietan, lehenengoan, bertsoak bigarrenean bezala, herrikoblaren teknikak erabiltzen baitira, hots, bi silabetako puntuak, lerro laburrak eta imajina eta irudi erraz eta xeheak; hala nola errepikatze etengabeak:

“Galdera nagusia da
zergatik den gizona
hain zapaltzaile
hain zapalerraz”

edo eta euskaldunen artean, eta are gehiago bertsolarien artean, hair erabiliak izaten ohi diren berbajokuak:

“Gure keleto meleto
etxean geldi hobeto
Aizak Lukano, zer Kristo egiten duk horrenbeste ume edukitzeko?
— Herorrek bat edukitzeko egin huena baina sarriago”

Bigarren ataleko bertsoak bertsolari on batenak besterik ez dira, bapatean paratu ez diren bertsoak gainera, azken urte hauetan euskal politikaren berri eduki duenak ezagutzen dituzkeen bertso borobilak, Zamorako espetxean egindako bertso burrukalariak baitira gehienak.

Ezin daiteke esan poetikotasun ikarragarrizko lerroak direnik obra honetako poema eta bertsoak, horregatio sen poetikoa duen olerkari bat derakuskigute argi eta garbi; beharbada, teknikak eta hizkuntzak berak lantzean behin itotzen duten sena, baina edozein kasutan ere mailarik gorenetaraino heltzen den, eta batez ere hel daitekeen, sentimendu eta sortzeko tasuna.