susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Pasako usoak | Walk on the wild side »

Batita Haundia / Daniel Landart / Kutxa Fundazioa, 1994

Betiereko zoriona Itxaro Borda / Argia, 1995-01-08

Daniel Landart Dohoztiriko idazlearen azken liburuaren irakurtzean, burutik pasatzen da ur asko iragan dela Iparraldeko zubipeetan. Idazlearen aurkezteak ez du balio, aski ezaguna baita, eta eskualde honetako aspaldiko kultur-langilea. Aihen Ahula deitu oroitzapen liburuaz geroztik, halako ixilune batean egon da Daniel Landart, ez hargatik alferrik. 1993.ko Irun Saria eskuratu zuen, Batita Haundia nobelarekin.

Batita Haundia orain agertzen da, Andolin Eguzkitzaren hitzaurrrearekin. Iparraldeko errealitate rural gordina isladatzen da orrialdeetan zehar, azken urteotan egiten den bezala, hain zuzen Etxamendiren Gilentegiko Gilen eta Legorbururen Xoxoaren Kantua adibide. Hiltzera dean mundu eta jendarte baten hil-hurraneko hatsaren lekuko datozkigu obra hauek, izenik gabeko kulpabilitate sendimendu batetan oinarriturik.

Batita Haundia adin ederreko gizon osagarrikoa, bat-batean eritzen da, eta eri damazkien egunetan, bere bizi moldea aztertzen hasten da: ohorez eta agerian plantan eraman dituen urteetako itzaluneak ateratzen zaizkio. Batitaren kulpabilitate irudipen dorpea elizako seigarren manamenduaren haustearen inguruan borobilkatzen da: fedea errespetatu beharrak eta sexu desir bortitzak irauli eremu debekatuan egiaren erraiteko. Kulpabilitatea areagotzen dio, semeak apezgoa uztearen zinezko arrazoina azaltzeko manerak.

Liburua, dotrina kristianoaren gohainduraz izkribatua da. Elizak bekatu gisa konsideratzen dituenak oro biltzen ditu: emazteren tronpatzea, lizunkeria/tasuna, homosexualitea, eta haur-munstroaren erditzea Jainkoaren gaztigu. Iragan astunak ongi-hiltzea debekatzen dio Batita Handiari. Baina bada oraino beste kulpabilitate ardatz bat, hau Martin Ibarek garraiotzen duena: abertzaletasunarena. Gizon zaharra, bizitza osoan herriaren alde sutsuki arizanik, eritasunak jotzen duelarik etsiturik dabil. Nahigabe euskaldunaren —Batita— eta nahitara euskaldunaren —Matin Ibar— minak klinikako gelan juntatzen dira.

Daniel Landarten hizkera eta kontakera, biak iparraldeko tradizioaren hildoan kokatzen direla nabari da: aberats, leun, errealitate gogorraren aipatzeko hizkera lasaia. Baina beti harritzen gaitu iparraldeko idazleek eskaini liburuen ondar hostoetan hiztegitxo horren kausitzeak. Hain arrotzak girea elkar?