« Betiereko zoriona | Aurrejuzkuak hausteko »
Manhattan / Edorta Jimenez / Elkar, 1994
Walk on the wild side Juan Luis Zabala / Euskaldunon Egunkaria, 1995-01-15
Gure gizartearen alderdirik basatienetara oso bisita gutxi egina da euskal literatura. Edorta Jimenez dugu gabezia horren aurka gogorren, zorrotzen eta zintzoen —gaizto izan edo gaizto agertzeko beldurrik gabe— jokatu izan duen idazleetako bat, eta “Manhattan” hauxe beharbada ahalegin horretan egindako saiorik sakon eta lotsagabeena.
Elementurik ilun, ezkutu eta zakarrenak sublimatu eta eder bihurtzen dituen literatura dugu, oro har, liburu honetakoa. Honelaxe hasten da, adibidez, triste eta sentikor, eder eta dotore, “Botila barruan gorderiko mezua” izeneko ipuina: “Gurea gomaz eta txokolatez ondo hornituriko maitasuna izan zen. Hustu genituen goma- kutxatxoen kartoiak kanuto filtroak egiteko erabili genituen, eta zuriz bete genituen. Gomek, aldiz, laranja azalez eta garagardo botilez beti gainezka izaten zen sastarrontzia koroieztatu ohi zuten”. (69. orrialdean hain zuzen, arranopola!).
Hizkeraren aldetik, euskarak orain artean behintzat oso berezkoak izan ez dituen giro ilun eta gordinenetara egokitzeko saio orekatua egin du Edorta Jimenezek, nola araztasun garbiegitik hala zabarkeria lotsagabetik ihesi.
Kontatutako istorioei dagokienez ere izan du Jimenezek zerbait berria egiteko asmorik, Raymond Carverren soiltasun argumentalaren bidetik jorik batzuetan, formula esperimentalak erabiliz beste batzuetan —nire gusturako astunegi geratu zaion “Zerrenda” ipuin-hitzaldian esate baterako—. Literaturtasunaren aldetik, iaz argitaratu zuen —eta gaztelaniara itzulirik ere argitaratu dioten— “Azken fusila” nahiago nik “Manhattan” hau baino, baina hori ez da asko esatea, “Azken fusila” azken urteotako euskal eleberririk onenetakoa iruditzen baitzait, behar baino ahaztu eta zokoratuago geratu bada ere.
Xabier Montoiaren “Emakume biboteduna” ekarri dit gogora “Manhattan” honek, eta, estutzen banauzue, Pablo Sastreren “Kristalezko bularrak” ere zaku berean sartu eta hara trilogia bikaina. Hemengo eta, batez ere, gaur-gaurko gizakiaren alderdirik ilun eta zakarrenak agertzen dira galtzailez betetako hiru liburuotan. Ustez itsusia denaren sublimazio ederra. Prosaren poetizazioa. Hiru liburu paradigmatiko hauei eta beste zenbait aportazio fragmentariagoei esker —Pako Aristi edo Xabier Mendiguren Elizegirenak kasu—, gure ipuingintza gure inguruko alderdi basatienak ezagutu gabe geratu izanaren lotsatik libre dagoela esateko moduan gaude. (Nahiz eta batzuentzat ezagutza horixe izango den, noski, lotsarik handiena).
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera