kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Iraileko ipuin eta poemak / Pako Aristi / Elkar, 1989

This is for you Edorta Jimenez / Argia, 1989-07-23

“This is for you / it is my full heart / it is the book I meant to read you / when we were old” (Leonard Cohen). Liburu honen atzeko azalean agertzen diren hitzak dira. “Zahartzen garenean irakurri nahi dizudan liburua da hau”. Pakok berak itzulita ingeles hitzak. Urrestillakoak berak liburu hau bera lanik kuttunena dela adierazi dio kazetariren bati, behiola irakurri nuenez. Eta egileak dio, baita, “behatz (sic) bat galdu dut nire azken obrarekin”. Zahartzaroa, sufrimendua, iraila, ipuina, poemak, sentotasuna iradoki ohi digutenak dira guztiak. Bakardadea zer den lehenengoz frogatu duen hogeitabost urteko gizon gaztearen aurpegi berria-edo dugu hau, beste kazetari hark esan zuenez.

Ez dakit nik, gure artean idazleak berak azaldu izaten du obraren edukia, literatura hutsean dabilen kazetaririk ez dugunez gero. Bada, liburu honetan ipuin eta poemak hartu ditu Aristik, azkenon azpian izen asmatua ezarri duelarik, Arestik berak azaldu zuela horren zioa, halako jokoa sortzea, alegia, distantziarekin-eta jokatuz. Sara Balasky dugu asmatu duen beste egoa eta, ageri duenez, emakumezkoa. Jokoa eman zezakeen bikoizte horrek, nortasun bikoizketarik ere adieraziz gero. Ez da hala izan baina, nik uste, ezen gizonezkoak eginak direnaz poemok, laster konturatzen da horretaz irakurlea. “Eta ez du hiru masturbaziotako espermak bezain / erraz alde egiten”. Halaxe dio adibidetzat hartu dudan poeman, non argi ikusten den gizonezkoaren mundua duena Sarak, horrenbeste esperma eranstearen zergatia argitzen digun beste biografiarik asmatu ezik, behinik behin. Diodan hau diodala, ez dut inondik ere poemen kalitatea epaitu nahi. Nik nabari ikusi dut ipuinetako giroa eta poemetakoa, biak, bihotz bakar baten jabearenak direna.

Lehen ipuinean, behin ipuinak aipatuz gero hari horrexeri helduta, esaldi zoragarria egin du titulu Aristik, “Euriak ez zaitu bustitzen, Valentin”, alegia. Urrean egilearen nerabetzarokoak diren gertaerak azaltzen dira, gero, ipuinak eta poemak irakurtzen aurrera egin ahala, liburu osoaren ezaugarria denaz ohartu naizean ildoan, hots, autobiografikoarenean. Beraz, autobiografi kutsua dakar bigarren ipuinak ere, “Don Clemente Figueros” titulua dakarrenak, hain zuzen. Hemen, baina, puntua eta bereiz.

Halako herri txiki batera heldu den harako abadearen historia da, ipuinean agertzen diren kontalarietarik batek hasieran esaten duen bezala, zeinaren bidez organo jole gaztea (Pako bera?) “orduan —hau da, abadearena jakitean— jabetu zen zein tristea izan behar zuen astero gezurretan aritu behar izatea”.

Ipuin honetan antzematen zaio Pakori lexikoaren aldetik egin duen ahalegina. Ahalegin horrek oraino balio izan duen ipuinean diren kontalari ezberdinei zeini bere aiurria emateko ere, ze ezertarako izatekotan horretarako beharko luke ahalegina idazleak lehenengo eta behin, irakurleak erabaki beza. Euskal altxorreko hitzak bilatzen idazle “guztiok” —aspaldi ekin dio zereginari isileko askotxok—, hori, sentikera berri baten iragarpena ote da? Genio ttikiaren eragina? Aspaldion testu zaharrik eta iparraldeko aldizkaririk ugari irakurri ei du, irakurri ere, Urrestillakoak.

“Chopin opus 37” ipuinak ere, gorago aipatu dudan horrek bezalatsu, musikarekin eta Pakoren beraren bizitzarekin zerikusi zuzena izan bide duena da, berak dioenez, “AEK-n ikasle idiotekin pazientzia agortu eta konpletiba eta deklinabidearen artean desesperazioa usnartu nahi ez nuela, goiz berean aurkeztu nintzen lanpostura eta bost pianista artean aukeratua izan (nintzen)”. Pako Bilbon Iruña kafetegiko piano-jole ibili zenekoa duzue hori, bada.

Besterik ere badago, naski, liburuan. Boxeolariaren historia, esate baterako. Edo errekak eroan zion lagunarena. Guztietan, bazterrekoak edo galtzaileak ei diren pertsonaiak, idazlea bera ere tarteko, nonbait: halako melankoniaz bilduta guztia, erregistroak gorabehera, egileak bere berea duen estiloan, “mea culpa” egitea egokitu zaion sasoian, bizitzako Irail melankoniatsuan. Itxarotekoa da —topikoari jarraituz— hogetabost urtekoak jakingo duela udaberrira zelan itzuli.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak