kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Zugarramurdiko kontesa / Iñaki Bernaola / Elkar, 1989

Laburra izaten ere jakin egin behar Edorta Jimenez / Argia, 1989-07-09

Iazko “Café Iruña, Nobela Labur Saria” saria eman zioten nobela labur honen egileari eta, egia esanda, labur baino laburrago egin zait, ez orrialdeei aldetik, ehunetik gora bait dakar, hasi eta ia behingoan amaitu dudalako baino.

Irakurri ere, Urdaibaiko bazter horrexetan irakurri dut, prosalari onak dastatzen laguntzen didan haitzartean, alegia. Hala bada, ez dakit zehatzegi zeri zor ote zaion nire labur erizte hori, lekuari, egileari ala biei. Irakurlekuarena aide batera utzita, diodan, berandu izan baino lehen, nobela hau labur egiten bada ere, ez dela ezer falta duelako, ezta inondik ere. Aiderantziz, ondo taiuturik eta borobilduta egonik, berez irakurtzen delako erizten zaio labur “Zugarramurdiko kontesa” honi.

Saria eman zioten berberek kazeten bidez jakinarazi eta, ene ahalmen urriek halakoetarako ematen didaten bide estutik aldendu barik, nik neuk ere frogatzea izan dudanez, nobelaren teknikaren jabe datorkigu Iñaki Bernaola euskal prosagintzaren alorrera. Labur eta denok elkar ulertzeko moduan esanik, teknikaren jabe izate itxuraz abstraktu horrek, oraingoan behinik behin, suspentsearen hariari duintasunez eusteko gaitasuna esan nahi du, besteak beste. Logureak begiak epeldu arren orrialdez orrialde zabalik eusten diogunean, hara hor suspentsea, gaztetako beila luzeetan ikasitakoaren arauz.

Suspentsea ondo —zelan bestela?— harilkatzearen segeretuaren berri izanik, urrean, nobelako pertsonaiei eurei ihardun arazi die kontalari edo narratzaile Iñaki Bernaolak, aldian batek kontatzen digula kontatzekoa, lehen pertsonak eragiten dakien hurbil-eriztea ekarririk horrek, denboran atzera eta aurrera eginez eta inoiz ere haria galdu barik. Horrez gainera, halako gogoetak tartekatu dizkigu, filosofikoak edo, kapitulu arteko mugarritzat, ironiatsu eritzi diodan “Heritzoaren oroitzapenak” liburu nonbait apokrifotik hartuak, beti ere horko “Tomo 0 eta kap. 0” direlakoak baino besterik aipatzen ez delarik.

Apokrifoak eta ironia norengan idoroko eta, egileak berak “Egin”i adierazten zizkionez, idazle gurenen arten Lovecraft duenarengan idoro izatea, ez da harritzekoa. Bestelako genero eta egileen eraginik ere nabaritu ei diote epaileek lanari, hala nola, nobela gotikoarenaz gain beltzarena ere. Nik neuk, ostera, eta besteok zertan ukatu gabe, euskal tradizioko erromantzeren bat edo besteren itzala sumatu uste izan dut hor. Erromantzeen eragin hori benetakoa izanez gero, harako zinegile hark baino hobeto igarri duela esan behar. Izenik ez dut aipatzen, nobelak erabilten dituen bideak ez erakustearren baina, hemen diodan hau bezalakorik antzematen baliezaio irakurleak Kontesaren gorabehera honi, zein egileren dudan orain gogoa ere jakin lezake, erraz erraz.

Erromantzeak ditugun altxorrera itzuli zaigu, bada, amak Bilbon, eta 1952an jaio zuen irakasle hau ere, euskaldunok dukegun kontagai mordo agorkaitzaz ohartuta edo. Baztanen urrunean bizi garenok laster sinestuko dugu hango edozein ipuin, baita bitxiena bera ere, Pirinioez hegoalderantz hedatzen den eskualde ferdeak ametseterako edo ametsetan, batek daki, halaxe sortua bait dirudi. Bertan aurkituko dugu behiolako Zurragamurdi hura, oraindio ere gordekoetarako ate, nobela honetako leku nagusia.

Ateko giltza hizkuntza baldin bada, etengabe hobetzen jakingo ahal du Iñakik, idazten saiatu eta arazo berrien berri izan ahala, fintasuna eta gaitasuna antzematen bait zaizkio, fabulaziorako erraztasuna duen esku berean batera. Esku hori menpeko duten begi zorrotzak eta belarri erneak euskarak eskaintzen dituen bide aberats guztiez ohartuko dira, ziur. Bitartean, aurrerago idatzitzako “Bonga” nobela ere laster berrargitaratuko ei diote. Begira nago, honek utzi didan aho ona berritzekotan.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak