susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Euzkadi merezi zuten | Historia destilatuak »

Gorrotoa lege / Jon Etxaide / Elkar, 1984

Gorrotoa Lege Iñaki Kamino / Argia, 1984-11-17

Euskal Herrira berandu heldu zen erromantizismoak bultza zuen Txomin Agirre Ni eta Ni elaberri historikoa idazten hastera, baina hastera bakarrik, eginahal haietan hil bait zen ondarrutarra. Lan hura inolaz ere ez ahanztekoa zelakoan ekin zion aspaldi Jon Etxaidek antzeko zerbait egiteari. Etxaideren lanak 62. urteko Domingo Agirre nobela saria jaso zuen. Hala ere egungo gazteek nekez topa zezakeeten elaberri hau eta birrargitarapena ongi etorria dateke. Oñaztar (Butroeko jauregi ingurukoak eta Aramaio) eta ganboarren (Jean Peru Abendañoko, Lekutio e.a.) arteko odolezko liskarren harian arilkatzen da elaberri luze hau. 1400 urtean kokatzen du Jon Etxaidek bere irudizko lana, bi taldeek haginka erasotzen diote alkarri Aramaio eta antzeko herri eta dorretxeez jabe egiteko, senideak apentzean datza ahaide nagusien ohore guztia. Historia honi eder antza emateko bi gaztez baliatzen zaigu egilea. Bata gizaseme prestu eta zintzoa, bi taldeen artean bakea ekarri nahi duen ganboarra eta bestea honen emazte bilakatuko dena, Butroetar nagusienaren alaba, eder bezain onbera. Zer esanik ez, lortu eginen dute senarremazteek ordura arte ia ezinezkotzat joa zen barkabide eta bakea. Herriari dirua zurrupatzen zioten ahaide nagusien galeran inportantzia handia izanen dute butroetarrek Aramaioko neskatxetan ohakideak belaunez belaun bilatzeak eta ganboarrek Mondragoe setiatu eta gero oso osorik erretzeak. Azkenik herriak aukeratutako (erregek ere noski) ordezkariek juzkatu eginen dituzte gupidagabeki ahaide odolzaleak bakeari ateak berriz ere irekirik.

Guzti hau Etxaidek hain maitea duen estilo goratsu eta apainean emana, barrokoa batzutan, garaiko tresna eta gazteluen euskal izen eta guzti, orduko gertakari historikoen berri demaiguten orri azpiko oharrez beterik, irakurlea gerra eta maitasunezko ederlanaren bidez garai bateko gure historiaren jabe egin arte.

Zer esanik ez, 400 orrialde dituen elaberri historikoa ez da egun euskal irakurleak maiteen duen gaia, ezin ahaztu gainera Etxaidek lan honetan sartzen duen moralismoak gaur egun habe sendoenak ere lurjoak dauzkala euskal gizartearen zati handi batean. Aipatu behar bestalde, elaberrian pisu handia duen bikote zintzoaren bizikizunak erabat itzaltzen direla 10 atal luzetan zehar bitartean gerra eta orduko ingurugiro historikoei txanda emanez. Elaberri honetan, Etxaideren idaztankera koipetsuan ohizkoak diren hitzei, erdi aroko gerra eta gorteari dagokion lexikoa (bikainki sartua alajaina) erantsi egin behar zaie. Egungo literatur beharrei zuzenki erantzuten ez dien elaberri hau izan bedi, bederen, Jon Etxaide, euskal narratibak egundo izan duen idazle ugarienaren lan agergarri.