kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Euskal Harria / Gabriel Aresti / Kriselu, 1967

Gabriel Aresti’ren azken bonba Xabier Gereño / Zeruko Argia, 1967-10-22

Euskera…

Maite zaitugula esaten dogu,

baña ez da egia.

Guzurra diñoe erderaz egiten

daben euskaldunak.

Guzurra, euskaldunak ez diran euskotarrak.

Zuek guztiok ezagututen dozue Gabriel Aresti. Izango ete da zuen artean iñor, bere lanak irakurri ez dauanik?

Nire ustez, au da Aresti’ren meritorik andiena. Guztiok irakurten doguz berak idatzitakoak. Batzuk, kritiketako. Besteak, txalotuteko. Baña bere lanen aurrean, iñor ez da indiferente geratuko.

Aresti, pentsalari ta idazle da, ta ausarta. Bilbo’n jayo zan, 1933-X-14′ an. Komerzio karrera ikasi eban eta Profesor Merkantil tituloa artu. Karrera ortan, prantsez, ingles eta aleman izkuntzak ikasi ebazan, eta orren aparte, esperanto ta euskera.

Aresti ez zan euskalduna, ta 14 urtekaz ikasi eban gure izkuntza, berak bakarrik, liburuetatik. Gaur, dakizuenez, Euskal Akademia’koa da.

Asko dira bere idatziak, bai aldizkarietan, teatroan eta liburuetan, eta sari asko artu dauz bere lanakaitik: olerkian, Loramendi Saria (1959), Orixe Saria (1963) eta Lizardi Saria (1966). Teatroan, Toribio Alzaga Saria (1961).

Adiskide dot Aresti, naiz eta bere iritxi guztiakaz konforme ez egon. Eta geyago barik, goazen Aresti’ren azken bonbaren barri emoten.

Bere azken liburua da “Euskal Harria”, egun oneitan zabaldua, ta nire ustez aurreko lanakaz inkanbilla ta zalaparta sortu badauz, oraingoak zarata geyago atarauko dau..

Irakurri dot Aresti’ren liburua. Ni ez naz nor idazti onen kritika egiteko (ez naz olerkari). Baña nire iritxia emongo dot.

Lenengo kolpea, ortografia da. Aresti’k, bere idazti barrian, gaurko Euskal idazleak erabilten ez dogun ortografia bat dakar. Olan, “tz” ren ordez “c” (adibidez, “kantatzen” idatzi bearrean, “kantacen” idazten dau). “Ts”ren ordez, “x”.

Idazleak, bere liburuaren azkenean, zergaitik erabilten dauan ortografi au esaten dausku. Bear bada, arrazoia izango dau. Baña nire ustez, eskolak euskerari zabaldu arte, al diran aldakizun gitxien egin bear doguz. Irakurle gitxi daukaguz euskeran eta erreztasunak emon bear dira. Teoriaren aldetik txarto egongo da, baña praktikotasunaren aldetik olan komeni dala uste dot. Au da, ba, Aresti’ren idazti barriari ikusten dautsadan atxakirik andiena.

Olerkari ez nazala esan dot, baña olerkiak irakurtea atsegin yat. Eta bai Aresti ta bai Lete’renak, gustora irakurten dodaz. Sakonak dira, “esaten dabe”. Ez gaitue indiferente itziko.

Esate baterako, “Pater Noster” olerkia ederra da. Ikusi bere amaiera:

“Eguneroko gauerdiko hamabietan

telebista bertan ucten dudan bitartean,

Pater Noster bat

errezatu behar dut

Espainiako gerran

hil ziren

poet-

engatik.

Hainbeste bidegabek,

hainbeste injustiziak,

hainbeste okerbidek,

Kristorengana eramanen ninduke,

Kristo orain bi milla urte

ez balic

hil…”.

De Gaulle’ren diskursoak interes andigaz irakurten dira mundu guztian. De Gaulle’ren antzekoa da (ta parkatu konparaziñoa), Aresti.

Baña De Gaulle’n ez dot sinisten. Eta ez dot sinisten. Eta ez dot sinisten, Quebec’eko jendearentzat eskatu dauzan eskubideak, berak, De Gaulle’k, bere menpean bizi diran euskaldun, bretoi ta besteai emon arte.

Aresti’n sinisten dot, euskeraz idazten daulako. Sortuko dauz eztabaidak. Sortuko zalapartak eta iskanbillak. Baña euskeraz. Eta berak diño “Euskal Harria”n:

“Ez dugu zaldirik,

ez gara gu zaldunak.

Ez dugu abererik,

ez gara aberaxak.

Euskera dugu guk,

Gu gara euskaldunak”

Iskanbillak etorri bear badira, betoz. Baña euskeraz.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak