« Gabriel Aresti’ren azken bonba | 1545. Bernat Dechepare. Olerkiak »
Egunetik egunera orduen gurpillean / Xabier Lete / Herri Gogoa, 1967
Olerkari gazte bat: Xabier Lete Larresoro / Zeruko Argia, 1968-09-22
Zai nengoen.
Lete’k berak esanda nekien olerki-liburu bat laister agertuko zuela. Bildur nintzan ere, eta nere kolkorako nion: “Berriz ere euskaltzaleok bertsotara ari”. Bildur hortatik nora naizen azaltzea, beraz, bidezkoa da. Eta egia aitortuko dut huts-hutsik.
“Egunetik egunera orduen gurpillean” liburua desberdiña antzeman uste dut.
Lehendabiziko atalean, idazkeraren bitxiak harritu egin ninduen batzutan: gora eta behera ibilli behar irakurtzeko, esate baterako. Ba dakit hari modan dagoena. Geure Martin Ugalde’k horrelako xehetasun batzuk ditu bere erderazko “Las Grandes Manos de la Niebla” deritzanean. Edward E. Cummings’en harrigarrikeriak ez dira gaurkoak, eta oso zabaldu dira idazleen artean. Xabier Lete modan dago alde hortatik. Baiña ni bildur nintzan artifizialkeria hura ez ote zan gehiegizkoa. Hasierako tankera eta doiñu batzuk ez zitzaizkidan, beraz, egokiak iruditu. Mordoilloegi antzeman uste nuen hizkera eta, funtsa aldiz ukakorregi, desegoki.
Lehenengo zati hortan, halere, huntaz ez dut zalantzarik egin irakurraldi guzian, Lete’rengan sustraitutako idazle bat, olerkari “engagé” bat aurkitu dut, ez ameslari bat; eta hau ez da iñundik era akats bat. Ez horixe! Lehendabiziko partean, hortara, aldekotasun ausart hunek salbatzen du dana.
“Alde illun bat” dalakotik aurrera, ordea, liburuaren bi herenetan beraz, nere bihotza poztu egin zan. Olerki-guna ez zaio Xabier Lete’ri falta. Liburuan aurrerago, beraz, eta hobe: olerki garratz batzuk dardar utzi nautela aitortu beharrean nago. Gehienetan tristura muzin bat aurrean, olerkitasuna gardenago atxeman dut, hizkera landuago, lerro-banaketa funtsezkoago, egokitasuna haundiago, eta artifizialkeriarik ez. Hitz batez, atzeko bi herenetan liburua ondu egiten da. Bukatzean, hortara, hunkiturik utzi dut, eta berriz irakurtzeko gogoz.
Bere hogei-ta-laugarren urtean dagoelarik, Lete gazteak hiru kezka nagusi erakutsi ditu liburuan: jende umillaren aldeko maitetasun suharra, Euskal Herria’rekiko jaiera bizia, eta heriotzaren tema iraungorra. Hiruak iruditzen zaizkit gizatasun oso baten zantzua; eta gure literaturaren altxorra aberastu egingo dala uste dut.
Olerki batzutan, esan dudanez, keraz ata funtsez idazle ezagun baten oihartzun gisa mintzo bide zaigu Lete. Hauetan iruditu zait hain zuzen besteetan baiño ahulago. Gehienetan aurkitu dut, halere, sendiberatasun zorrotz bat ernai.
Ba du Lete’k, hain zuzen, bere buruz pentsatzeko, senditzeko eta idazteko dohaiña. Lehendabiziko liburuaren saioa ongi pasa du, nere ustez.
Ondokoetan ausarki abiatuko dan segurantzian, bihotzez agurtzen dugu euskal alorrera etorri-berria dan oiartzuar hau, idaz-lan ugaria eman dizaigun eskatuz.
Izena eta izana
Jon Gerediaga
Asier Urkiza
Amok
Stefan Zweig
Nagore Fernandez
Auzo madarikatua
Felix Urabayen
Jon Jimenez
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Amaia Alvarez Uria
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Joxe Aldasoro
Bisita
Mikel Pagadi
Mikel Asurmendi
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Asier Urkiza
Eresia
Goiatz Labandibar
Nagore Fernandez
Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren
Mikel Asurmendi
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Mikel Asurmendi