kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Egunetik egunera orduen gurpillean / Xabier Lete / Herri Gogoa, 1967

Olerkari gazte bat: Xabier Lete Larresoro / Zeruko Argia, 1968-09-22

Zai nengoen.

Lete’k berak esanda nekien olerki-liburu bat laister agertuko zuela. Bildur nintzan ere, eta nere kolkorako nion: “Berriz ere euskaltzaleok bertsotara ari”. Bildur hortatik nora naizen azaltzea, beraz, bidezkoa da. Eta egia aitortuko dut huts-hutsik.

“Egunetik egunera orduen gurpillean” liburua desberdiña antzeman uste dut.

Lehendabiziko atalean, idazkeraren bitxiak harritu egin ninduen batzutan: gora eta behera ibilli behar irakurtzeko, esate baterako. Ba dakit hari modan dagoena. Geure Martin Ugalde’k horrelako xehetasun batzuk ditu bere erderazko “Las Grandes Manos de la Niebla” deritzanean. Edward E. Cummings’en harrigarrikeriak ez dira gaurkoak, eta oso zabaldu dira idazleen artean. Xabier Lete modan dago alde hortatik. Baiña ni bildur nintzan artifizialkeria hura ez ote zan gehiegizkoa. Hasierako tankera eta doiñu batzuk ez zitzaizkidan, beraz, egokiak iruditu. Mordoilloegi antzeman uste nuen hizkera eta, funtsa aldiz ukakorregi, desegoki.

Lehenengo zati hortan, halere, huntaz ez dut zalantzarik egin irakurraldi guzian, Lete’rengan sustraitutako idazle bat, olerkari “engagé” bat aurkitu dut, ez ameslari bat; eta hau ez da iñundik era akats bat. Ez horixe! Lehendabiziko partean, hortara, aldekotasun ausart hunek salbatzen du dana.

“Alde illun bat” dalakotik aurrera, ordea, liburuaren bi herenetan beraz, nere bihotza poztu egin zan. Olerki-guna ez zaio Xabier Lete’ri falta. Liburuan aurrerago, beraz, eta hobe: olerki garratz batzuk dardar utzi nautela aitortu beharrean nago. Gehienetan tristura muzin bat aurrean, olerkitasuna gardenago atxeman dut, hizkera landuago, lerro-banaketa funtsezkoago, egokitasuna haundiago, eta artifizialkeriarik ez. Hitz batez, atzeko bi herenetan liburua ondu egiten da. Bukatzean, hortara, hunkiturik utzi dut, eta berriz irakurtzeko gogoz.

Bere hogei-ta-laugarren urtean dagoelarik, Lete gazteak hiru kezka nagusi erakutsi ditu liburuan: jende umillaren aldeko maitetasun suharra, Euskal Herria’rekiko jaiera bizia, eta heriotzaren tema iraungorra. Hiruak iruditzen zaizkit gizatasun oso baten zantzua; eta gure literaturaren altxorra aberastu egingo dala uste dut.

Olerki batzutan, esan dudanez, keraz ata funtsez idazle ezagun baten oihartzun gisa mintzo bide zaigu Lete. Hauetan iruditu zait hain zuzen besteetan baiño ahulago. Gehienetan aurkitu dut, halere, sendiberatasun zorrotz bat ernai.

Ba du Lete’k, hain zuzen, bere buruz pentsatzeko, senditzeko eta idazteko dohaiña. Lehendabiziko liburuaren saioa ongi pasa du, nere ustez.

Ondokoetan ausarki abiatuko dan segurantzian, bihotzez agurtzen dugu euskal alorrera etorri-berria dan oiartzuar hau, idaz-lan ugaria eman dizaigun eskatuz.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak