kritiken hemeroteka

8.553 kritika

« | »

Egunetik egunera orduen gurpillean / Xabier Lete / Herri Gogoa, 1967

Olerkari gazte bat: Xabier Lete Larresoro / Zeruko Argia, 1968-09-22

Zai nengoen.

Lete’k berak esanda nekien olerki-liburu bat laister agertuko zuela. Bildur nintzan ere, eta nere kolkorako nion: “Berriz ere euskaltzaleok bertsotara ari”. Bildur hortatik nora naizen azaltzea, beraz, bidezkoa da. Eta egia aitortuko dut huts-hutsik.

“Egunetik egunera orduen gurpillean” liburua desberdiña antzeman uste dut.

Lehendabiziko atalean, idazkeraren bitxiak harritu egin ninduen batzutan: gora eta behera ibilli behar irakurtzeko, esate baterako. Ba dakit hari modan dagoena. Geure Martin Ugalde’k horrelako xehetasun batzuk ditu bere erderazko “Las Grandes Manos de la Niebla” deritzanean. Edward E. Cummings’en harrigarrikeriak ez dira gaurkoak, eta oso zabaldu dira idazleen artean. Xabier Lete modan dago alde hortatik. Baiña ni bildur nintzan artifizialkeria hura ez ote zan gehiegizkoa. Hasierako tankera eta doiñu batzuk ez zitzaizkidan, beraz, egokiak iruditu. Mordoilloegi antzeman uste nuen hizkera eta, funtsa aldiz ukakorregi, desegoki.

Lehenengo zati hortan, halere, huntaz ez dut zalantzarik egin irakurraldi guzian, Lete’rengan sustraitutako idazle bat, olerkari “engagé” bat aurkitu dut, ez ameslari bat; eta hau ez da iñundik era akats bat. Ez horixe! Lehendabiziko partean, hortara, aldekotasun ausart hunek salbatzen du dana.

“Alde illun bat” dalakotik aurrera, ordea, liburuaren bi herenetan beraz, nere bihotza poztu egin zan. Olerki-guna ez zaio Xabier Lete’ri falta. Liburuan aurrerago, beraz, eta hobe: olerki garratz batzuk dardar utzi nautela aitortu beharrean nago. Gehienetan tristura muzin bat aurrean, olerkitasuna gardenago atxeman dut, hizkera landuago, lerro-banaketa funtsezkoago, egokitasuna haundiago, eta artifizialkeriarik ez. Hitz batez, atzeko bi herenetan liburua ondu egiten da. Bukatzean, hortara, hunkiturik utzi dut, eta berriz irakurtzeko gogoz.

Bere hogei-ta-laugarren urtean dagoelarik, Lete gazteak hiru kezka nagusi erakutsi ditu liburuan: jende umillaren aldeko maitetasun suharra, Euskal Herria’rekiko jaiera bizia, eta heriotzaren tema iraungorra. Hiruak iruditzen zaizkit gizatasun oso baten zantzua; eta gure literaturaren altxorra aberastu egingo dala uste dut.

Olerki batzutan, esan dudanez, keraz ata funtsez idazle ezagun baten oihartzun gisa mintzo bide zaigu Lete. Hauetan iruditu zait hain zuzen besteetan baiño ahulago. Gehienetan aurkitu dut, halere, sendiberatasun zorrotz bat ernai.

Ba du Lete’k, hain zuzen, bere buruz pentsatzeko, senditzeko eta idazteko dohaiña. Lehendabiziko liburuaren saioa ongi pasa du, nere ustez.

Ondokoetan ausarki abiatuko dan segurantzian, bihotzez agurtzen dugu euskal alorrera etorri-berria dan oiartzuar hau, idaz-lan ugaria eman dizaigun eskatuz.

Azken kritikak

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Irati Majuelo

Denbora galduaren bila / Swann-enetik
Marcel Proust

Aritz Galarraga

Iraileko zazpi egun
Eneko Azedo

Aiora Sampedro

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Mikel Asurmendi

Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Lurrez estali
Ximun Fuchs

Jon Jimenez

Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo

Mikel Asurmendi

Poesia guztia
Safo

Mikel Asurmendi

Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre

Jon Jimenez

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Jon Jimenez

Reset
Aitziber Etxeberria

Mikel Asurmendi

Baden verboten
Iker Aranberri

Jose Luis Padron

Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza

Jon Jimenez

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Hasier Rekondo

Artxiboa

2025(e)ko iraila

2025(e)ko abuztua

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

Hedabideak