kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Bart irakurtzeko gaur izkiriatua / Xabier Izaga / Susa, 1998

Ilargia itzali ondorengo hegaberak Mikel Aldalur / Euskaldunon Egunkaria, 1998-12-19

“Ziegaren ilunenean, presoak amets egiten du. Isolamenduaren gogorrenean, presoak ihes egiten du. Hitza asmatzen du, eta orduan literatura sortzen da. Euskal literatura kartzelan hasi zen. Gure lehen idazlea kartzelan sortu zen. Kartzelak egin zuen Etxepare idazle. Ilunaren ziegan, bakartasunaren ziegan, hika egiten dio bere buruari, beste ni bat sortzen du: presoak idazle bat sortzen du idatz diezaion. Orduantxe sortu zen euskal literatura, Mosen Bernatek Bernat Etxepare idazlea sortu behar izan zuenean”.

Klasiko bihurtu dira ia orain bi urte Koldo Izagirrek idatzi eta 40 euskal idazlek sinaturiko agiriaren hitzok. Euskal presoei euskara debekatuz euskal literatura ere zigortzen dela gogoratu asmo zuen agiriak, ziegaren barruan literatura lagun izan duten eta oraindik ere hala duten hainbat lagunen izenak ere bazekartzan: “Bere buruaren kantua egitea debekatu zaie gure Etxepare berriei. Euskal literatura kartzelan ere garatu da: Etxepare, Larralde, Etxahun, Iparragirre, Etxamendi, Iztueta eta ezin konta ahala autore anonimok literaturan aurkitu zuten bere maluren kontsolagarri. Egun, Jokin Urain, Mitxel Sarasketa, Angel Rekalde, Karlos Gorrindo, Mikel Ibarguren, Xabier Izaga, Jon Tapia Irujo, eta beste askoren lanak gure kulturaren zati dira”.

Bat gatoz Izagirreren hitzekin. Orain bi urte argitaratutako Mikel Ibargurenen poemak bezala, Xabier Izagak oraintsu plazaraturikoak irakurri besterik ez dago. Bart irakurtzeko gaur izkiriatua, Carabanchel, Puerto de Santa Maria, Herrera de la Mancha eta Caceresko espetxeetan ondutakoa da, ziegaren bakardadean. Eta ez du edonork ondu, Xabier Izagak baizik, 1960an jaio eta 1980tik preso dagoen gasteiztarrak, literaturaren sareetan, zenbait urtez espetxekide izan zuen Joseba Sarrionandiaren eskutik erori zenak.

Testuartekotasuna eta elkarri egindako keinuak —liburuaren izenburutik hasita— baztertuta, ordea, Izagaren liburua da hau. Berea. Atzeman daitezke honen eta haren eraginak, baina bere estiloa landu du gasteiztarrak. Poema xumeak dira, eta, aldi berean, sakonak. Gozoak eta zorrotzak. Saminak sortuak, baina ironiaz jantziak, egunerokotasunari umore maltzurraz heltzen dionarenak. Ederrak.

Ildo horretan, gainera, adierazgarriak oso idazleak egunkari honi eskainitako elkarrizketan esandakoak:”Ez nuen negartiegi azaldu nahi. Hemen ez gaude etengabe negar batean, batzuetan pentsatzen hasita motiborik falta ez dugun arren. Momentu txarrak ugari badira ere, onak ere baditugu. Edozeinek bezalaxe, sofritu eta barre egiten dugu, oro har ez gara inor baino gogorrago, ez bigunago. Hori adierazi nahi dut, amaren semeak garela. Duintasuna da kendu ezin dizkiguten gauza bakanetako bat, eta, agian horregatik, arreta handiagoz begiratu behar dugu. Jarrera indibiduala da, baina kolektiboa ere bada, eta, bai, euskal preso izateari loturik dago hein batean. Hortik dator sakabanaketaren porrota, kaleko sustengua ahantzi gabe, jakina. Nolabait, ehortzirik gaude, baina bizirik, eta umorea eta ironia, baliabide literario bat ez ezik, jarrera bat ere bada”.

Eta jarrera horren lekuko dira liburuaren bederatzi atalak. Bihotzaren leiho bihurtu ditu Izagak poemak, eta hegaberen moduan hegaldatu ditu orrialdeetara. Askatasuna idatziz. “Gure gutunak / hegabera horiek”, d io poema batean. “Zeldako argiarekin batera / ilargia itzali dute”, beste batean. Xabier Izagak, zeldako argiarekin batera ilargia itzali ondoren izkiriaturiko poemak, hegabera horiek, bere helmugara iritsi dira. Liburu hau da Gabonetarako gure gomendioa. Zuek bihar irakurtzeko, guk gaur izkiriatua.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak