kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Bart irakurtzeko gaur izkiriatua / Xabier Izaga / Susa, 1998

Ilargia itzali ondorengo hegaberak Mikel Aldalur / Euskaldunon Egunkaria, 1998-12-19

“Ziegaren ilunenean, presoak amets egiten du. Isolamenduaren gogorrenean, presoak ihes egiten du. Hitza asmatzen du, eta orduan literatura sortzen da. Euskal literatura kartzelan hasi zen. Gure lehen idazlea kartzelan sortu zen. Kartzelak egin zuen Etxepare idazle. Ilunaren ziegan, bakartasunaren ziegan, hika egiten dio bere buruari, beste ni bat sortzen du: presoak idazle bat sortzen du idatz diezaion. Orduantxe sortu zen euskal literatura, Mosen Bernatek Bernat Etxepare idazlea sortu behar izan zuenean”.

Klasiko bihurtu dira ia orain bi urte Koldo Izagirrek idatzi eta 40 euskal idazlek sinaturiko agiriaren hitzok. Euskal presoei euskara debekatuz euskal literatura ere zigortzen dela gogoratu asmo zuen agiriak, ziegaren barruan literatura lagun izan duten eta oraindik ere hala duten hainbat lagunen izenak ere bazekartzan: “Bere buruaren kantua egitea debekatu zaie gure Etxepare berriei. Euskal literatura kartzelan ere garatu da: Etxepare, Larralde, Etxahun, Iparragirre, Etxamendi, Iztueta eta ezin konta ahala autore anonimok literaturan aurkitu zuten bere maluren kontsolagarri. Egun, Jokin Urain, Mitxel Sarasketa, Angel Rekalde, Karlos Gorrindo, Mikel Ibarguren, Xabier Izaga, Jon Tapia Irujo, eta beste askoren lanak gure kulturaren zati dira”.

Bat gatoz Izagirreren hitzekin. Orain bi urte argitaratutako Mikel Ibargurenen poemak bezala, Xabier Izagak oraintsu plazaraturikoak irakurri besterik ez dago. Bart irakurtzeko gaur izkiriatua, Carabanchel, Puerto de Santa Maria, Herrera de la Mancha eta Caceresko espetxeetan ondutakoa da, ziegaren bakardadean. Eta ez du edonork ondu, Xabier Izagak baizik, 1960an jaio eta 1980tik preso dagoen gasteiztarrak, literaturaren sareetan, zenbait urtez espetxekide izan zuen Joseba Sarrionandiaren eskutik erori zenak.

Testuartekotasuna eta elkarri egindako keinuak —liburuaren izenburutik hasita— baztertuta, ordea, Izagaren liburua da hau. Berea. Atzeman daitezke honen eta haren eraginak, baina bere estiloa landu du gasteiztarrak. Poema xumeak dira, eta, aldi berean, sakonak. Gozoak eta zorrotzak. Saminak sortuak, baina ironiaz jantziak, egunerokotasunari umore maltzurraz heltzen dionarenak. Ederrak.

Ildo horretan, gainera, adierazgarriak oso idazleak egunkari honi eskainitako elkarrizketan esandakoak:”Ez nuen negartiegi azaldu nahi. Hemen ez gaude etengabe negar batean, batzuetan pentsatzen hasita motiborik falta ez dugun arren. Momentu txarrak ugari badira ere, onak ere baditugu. Edozeinek bezalaxe, sofritu eta barre egiten dugu, oro har ez gara inor baino gogorrago, ez bigunago. Hori adierazi nahi dut, amaren semeak garela. Duintasuna da kendu ezin dizkiguten gauza bakanetako bat, eta, agian horregatik, arreta handiagoz begiratu behar dugu. Jarrera indibiduala da, baina kolektiboa ere bada, eta, bai, euskal preso izateari loturik dago hein batean. Hortik dator sakabanaketaren porrota, kaleko sustengua ahantzi gabe, jakina. Nolabait, ehortzirik gaude, baina bizirik, eta umorea eta ironia, baliabide literario bat ez ezik, jarrera bat ere bada”.

Eta jarrera horren lekuko dira liburuaren bederatzi atalak. Bihotzaren leiho bihurtu ditu Izagak poemak, eta hegaberen moduan hegaldatu ditu orrialdeetara. Askatasuna idatziz. “Gure gutunak / hegabera horiek”, d io poema batean. “Zeldako argiarekin batera / ilargia itzali dute”, beste batean. Xabier Izagak, zeldako argiarekin batera ilargia itzali ondoren izkiriaturiko poemak, hegabera horiek, bere helmugara iritsi dira. Liburu hau da Gabonetarako gure gomendioa. Zuek bihar irakurtzeko, guk gaur izkiriatua.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak