« Elvisen bila | Bost ipuin »
Groelandiako lezioa / Bernardo Atxaga / Erein, 1998
Irudipen, oroitzapen eta ideiak libreki mugitzen Jose Jabier Fernandez / Euskaldunon Egunkaria, 1998-05-30
Liburuaren egunak, apirilaren 23ak, ekarri zizkigun albiste onen artean, Bernardo Atxagaren lan berria nabarmendu behar da. Baina, zer da Groelandiako lezioa? Bere azken eleberria, saiakera, jolasa, alfabeto zerrenda, hitz zerrenda, poesia ala pentsamendu bilduma? Nik esango nuke era berean hori guztia dela baina baita mugatu ez daitekeen zerbait ere.
Atxagak berak dio liburuaren zati batean, “paseatzaile ikuspegitik” hurbiltzen dela bizitzara, alegia, “bere irudipen, oroitzapen eta ideiak libreki mugitzen uzten dituen ikusle soilaren ikuspegitik”. Nire iritziz, hemendik abiatu behar gara Atxagaren lan berri hau ulertzeko, dastatzeko eta gozatzeko. Agian, libreki hitzak hori guztia egiteko eremu zabalegia eskaintzen digu, eta guztiok ditugu gustuko —nahiz eta askotan horrelakorik ez onartu— bizitza honetan ideiak eta liburuak finkatuagoak, sailkatuagoak izatea. Atxagaren hitzak eta berbak entzuteko errazak dira, baina ulertzeko zerbait jarri behar dugu guk ere, eta zerbait horrek ez du zerikusirik aurreiritzi eta estereotipoekin, bakoitzaren askatasunarekin baizik.
Liburuak Atxagak idatzitako hamabost lan biltzen ditu. Batzuk ezagunak, besteak ezezagunagoak, hauek dira: Ero zerrenda, HIESa: kasu zerrenda, Groelandiako lezioa, Mendian gora, Mamuak harrapatzeko sarea, Denborari buruz, Don Juan bezala ibili nintzen uda hartan, Ipuin bat eskatu zidan Violantek, Italieraz ikasi, Itsas margolan baten aurrean, Itsas kanta bat gogoan, Orpoz orpo Holden Caufield-en atzetik, Alphabelette, Lezio ttiki bat plajioari buruz eta Biluziari buruzkoa. Eta hori guztia dastatzeko eta gozatzeko gutxi balitz bezala, gainera, liburua Mellery Puvis de Chavannes, Redon, Willumsen, Manet, Kupka, Khnopff eta, batez ere, Rene Magritte margolarien ilustrazio zoragarriez horniturik dago.
Dastatu eta gozatu, bai, horiek dira irakurketan barrena gehien sentitzen diren sentimenduak. Atxagak irudipena, oroitzapena eta bere ideiak libreki mugitzen ditu, teorian bada ere, zehatza den eta lotuta dagoen eremu batean: alfabetuetan. Ipuin, saiakera, jolas edota hausnarketa hauetan Atxagak hori egiten du, umore finez, era erraz baina aberatsean, berari burutik eta bihotzetik pasatzen zaizkion sentimenduak osatu, eratu, eraiki eta irakurleari eman.
Liburuan azaltzen diren pintoreen artean, gehien errepikatzen den izena —guztira zortzi ilustrazioekin— Rene Magritte da, eta ez dut uste kasualitate hutsa denik. Liburuak ilustratzea gustukoa zuen margolari surrealista horren lanek oso ondo adierazten baitute liburuaren izpiritua.
Magrittek bere margolanetan surrealismo magikoa edo metafisikoa lantzen zuen. Bere lana figuratiboa da, hots, Dali batetik gertuago dago Mirotik baino, baina Magritteren hizkuntza katalanarenarekin alderatuz, zeharo desberdina da. Magritten lanetan lilura ez dator erabiltzen dituen formetatik —bere margolanak, azalean bada ere, oso arruntak baitira—, barnean gordetzen duten xarmagatik baizik. Magrittek irudimenarekin eta oroitzapenarekin libreki jolasten du, errealitateak ematen dizkion baliabideak erabiliz. Baina inoiz errealitatetik ihes egiteko asmoarekin, errealitate horren inguruan galderak proposatuz baizik. Bere lanetan guztia mugatua dagoela dirudi, baina bere margolanen markoen barnean askatasun osoz jokatzen du eta azkenean jolasa dirudiena beste zerbait bihurtzen da, poesia eta hausnarketaren artean murgilduta.
Euskal Herrian ba omen da ospe handiko idazle bat azkenaldi honetan eztabaida asko piztu dituena. Badirudi bizi den eremuetan gatazka eta alderdi asko daudela, eta alderdi horietatik jarrera eskatzen zaio bere iritzia finkatua eta sailkatua ez omen duelako, hori egitea arnasa hartzea bezain beharrezkoa izango balitz bezala. Beste batzuek diote bakean utzi behar zaiola, literaturari eskaini baitio bere izpiritua. Agian, horrela da, nik ere askotan aurreko iritziak bota izan ditut, baina bere azken lan hau irakurri ondoren oker gaudela uste dut. Baina nire buru txoro honi ez egin jaramonik. Magritteren edozein margolanen aurrean irudimena beti hegan hasten baitzait. Baina, dastatu eta gozatzen dudana margolan eta liburu hauekin! Bukaeran, horrek du garrantzia. Bestela, hori baino, zer da artea?
Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray
Asier Urkiza
Idazketa labana bat da
Annie Ernaux
Nagore Fernandez
Bisita
Mikel Pagadi
Jon Jimenez
Hamlet
William Shakespeare
Aritz Galarraga
Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon
Hasier Rekondo
Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria
Jon Martin-Etxebeste
Dimisioa
Juan Luis Zabala
Mikel Asurmendi
Hetero
Uxue Alberdi
Irati Majuelo
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
Amaia Alvarez Uria
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Patxi Larrion
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Jon Jimenez
Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza
Nagore Fernandez
Zoo
Goiatz Labandibar
Asier Urkiza
Hetero
Uxue Alberdi
Joxe Aldasoro