kritiken hemeroteka

8.412 kritika

« | »

Groelandiako lezioa / Bernardo Atxaga / Erein, 1998

Irudipen, oroitzapen eta ideiak libreki mugitzen Jose Jabier Fernandez / Euskaldunon Egunkaria, 1998-05-30

Liburuaren egunak, apirilaren 23ak, ekarri zizkigun albiste onen artean, Bernardo Atxagaren lan berria nabarmendu behar da. Baina, zer da Groelandiako lezioa? Bere azken eleberria, saiakera, jolasa, alfabeto zerrenda, hitz zerrenda, poesia ala pentsamendu bilduma? Nik esango nuke era berean hori guztia dela baina baita mugatu ez daitekeen zerbait ere.

Atxagak berak dio liburuaren zati batean, “paseatzaile ikuspegitik” hurbiltzen dela bizitzara, alegia, “bere irudipen, oroitzapen eta ideiak libreki mugitzen uzten dituen ikusle soilaren ikuspegitik”. Nire iritziz, hemendik abiatu behar gara Atxagaren lan berri hau ulertzeko, dastatzeko eta gozatzeko. Agian, libreki hitzak hori guztia egiteko eremu zabalegia eskaintzen digu, eta guztiok ditugu gustuko —nahiz eta askotan horrelakorik ez onartu— bizitza honetan ideiak eta liburuak finkatuagoak, sailkatuagoak izatea. Atxagaren hitzak eta berbak entzuteko errazak dira, baina ulertzeko zerbait jarri behar dugu guk ere, eta zerbait horrek ez du zerikusirik aurreiritzi eta estereotipoekin, bakoitzaren askatasunarekin baizik.

Liburuak Atxagak idatzitako hamabost lan biltzen ditu. Batzuk ezagunak, besteak ezezagunagoak, hauek dira: Ero zerrenda, HIESa: kasu zerrenda, Groelandiako lezioa, Mendian gora, Mamuak harrapatzeko sarea, Denborari buruz, Don Juan bezala ibili nintzen uda hartan, Ipuin bat eskatu zidan Violantek, Italieraz ikasi, Itsas margolan baten aurrean, Itsas kanta bat gogoan, Orpoz orpo Holden Caufield-en atzetik, Alphabelette, Lezio ttiki bat plajioari buruz eta Biluziari buruzkoa. Eta hori guztia dastatzeko eta gozatzeko gutxi balitz bezala, gainera, liburua Mellery Puvis de Chavannes, Redon, Willumsen, Manet, Kupka, Khnopff eta, batez ere, Rene Magritte margolarien ilustrazio zoragarriez horniturik dago.

Dastatu eta gozatu, bai, horiek dira irakurketan barrena gehien sentitzen diren sentimenduak. Atxagak irudipena, oroitzapena eta bere ideiak libreki mugitzen ditu, teorian bada ere, zehatza den eta lotuta dagoen eremu batean: alfabetuetan. Ipuin, saiakera, jolas edota hausnarketa hauetan Atxagak hori egiten du, umore finez, era erraz baina aberatsean, berari burutik eta bihotzetik pasatzen zaizkion sentimenduak osatu, eratu, eraiki eta irakurleari eman.

Liburuan azaltzen diren pintoreen artean, gehien errepikatzen den izena —guztira zortzi ilustrazioekin— Rene Magritte da, eta ez dut uste kasualitate hutsa denik. Liburuak ilustratzea gustukoa zuen margolari surrealista horren lanek oso ondo adierazten baitute liburuaren izpiritua.

Magrittek bere margolanetan surrealismo magikoa edo metafisikoa lantzen zuen. Bere lana figuratiboa da, hots, Dali batetik gertuago dago Mirotik baino, baina Magritteren hizkuntza katalanarenarekin alderatuz, zeharo desberdina da. Magritten lanetan lilura ez dator erabiltzen dituen formetatik —bere margolanak, azalean bada ere, oso arruntak baitira—, barnean gordetzen duten xarmagatik baizik. Magrittek irudimenarekin eta oroitzapenarekin libreki jolasten du, errealitateak ematen dizkion baliabideak erabiliz. Baina inoiz errealitatetik ihes egiteko asmoarekin, errealitate horren inguruan galderak proposatuz baizik. Bere lanetan guztia mugatua dagoela dirudi, baina bere margolanen markoen barnean askatasun osoz jokatzen du eta azkenean jolasa dirudiena beste zerbait bihurtzen da, poesia eta hausnarketaren artean murgilduta.

Euskal Herrian ba omen da ospe handiko idazle bat azkenaldi honetan eztabaida asko piztu dituena. Badirudi bizi den eremuetan gatazka eta alderdi asko daudela, eta alderdi horietatik jarrera eskatzen zaio bere iritzia finkatua eta sailkatua ez omen duelako, hori egitea arnasa hartzea bezain beharrezkoa izango balitz bezala. Beste batzuek diote bakean utzi behar zaiola, literaturari eskaini baitio bere izpiritua. Agian, horrela da, nik ere askotan aurreko iritziak bota izan ditut, baina bere azken lan hau irakurri ondoren oker gaudela uste dut. Baina nire buru txoro honi ez egin jaramonik. Magritteren edozein margolanen aurrean irudimena beti hegan hasten baitzait. Baina, dastatu eta gozatzen dudana margolan eta liburu hauekin! Bukaeran, horrek du garrantzia. Bestela, hori baino, zer da artea?

Azken kritikak

Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray

Asier Urkiza

Idazketa labana bat da
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Bisita
Mikel Pagadi

Jon Jimenez

Hamlet
William Shakespeare

Aritz Galarraga

Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon

Hasier Rekondo

Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria

Jon Martin-Etxebeste

Dimisioa
Juan Luis Zabala

Mikel Asurmendi

Hetero
Uxue Alberdi

Irati Majuelo

Barrengaizto
Beatrice Salvioni

Amaia Alvarez Uria

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Patxi Larrion

Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta

Jon Jimenez

Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza

Nagore Fernandez

Zoo
Goiatz Labandibar

Asier Urkiza

Hetero
Uxue Alberdi

Joxe Aldasoro

Artxiboa

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

Hedabideak