kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Uzta gorria / Dashiell Hammett (Xabier Olarra) / Igela, 1996

Nobela beltza, hamargarrenez Miel Anjel Elustondo / Euskaldunon Egunkaria, 1997-02-01

Hona nobela beltza, beltzik bada inon ere. Irakurgai bila dabilenak gustura eta airean irakurriko duen lana. Oraindik gurean itzulpenak ei duen izen badaezpadakoa hankaz gora jartzen duen idazlan ziur horietarikoa: kalitatezkoa, eder itzulia, samur irakurtzekoa. Aspaldi dira frogak agerian: itzulpenek merezi dute, jatorrizkoek beste, dudarik gabe. Honenbestean, lana euskaraz sortua ala itzulpena izan ez du koxka gertatu behar. Irakurgaiaren kalitateak agindu behar du lanaren balioa. Eta besteri kalte egiten ari dira “euskaraz sortua ala itzulpena?” beste irizpiderik gabe irakurrarazten ari diren lagunak, Moisesen denborako zenbait itzulpen zurrun aitzakia.

Eta denbora ez da alferrik joana. Izenburuak ere ez. Pausorik pauso, sail beltzeko hamargarren titulua kaleratu digute Igelakoek. Hamar harribitxi, hamar, irristadaren bat salbu. Azalaren diseinuak, berriz, kilometro batetik ere erraz identifikatzekoak egiten ditu liburuok. (Eta azalaz ari, nahiago, aukeran, ohiko argazki deigarriak, siluetak nahiz muntaiak, honako honetako marrazkia baino areago). Nobela beltzarekin datoz, hamargarrenez, Igelakoak. Eta ez nolanahiko lanarekin. Lanak 27 atal dituela, zazpigarrena orduko, estreinako hilketa —eta obra osoko aitzakia izan zitekeena—, burutu duen morroia gartzela bidean da. Nobela hor berean bukatu eta ontzat emango genukeen: “nobela beltz laburra bezain trinkoa” idatziz goraipatuko genukeen, jeneroaren ezaugarrien zerrenda egingo beste behin, eta lan biribila irakurri izanaren pozez beste zer edo zeren bila, peskizan abiatuko ginatekeen.

Uzta gorria-n, ordea, eta lehenengo hilketa argiturik ere, hiru laurden ditugu irakurgai gozo. Estra. Pertsonaien —ikertzaileen, polizien, gangsterren, adur gaiztoko emakumearen—, arteko elkar hizketa zuzen eta kutsu handikoak, ikertzaileari dabilzkion pentsamenduak, eta nobelako akzio arinak, maisulan biribil egiten dute Dashiell Hammetten lan hau. Idazlea dela-eta, jakinaren gainean ginduzkan lehen ere, Maltako belatza film klasikoa edo Gizon argala (Elkar, 1989, Koro Navarro itzultzaile) gomendagarria medio.

“Butteko Big Shipen aditu nuen lehenbizikoz Personvilleri Poisonville deitzen… Jendailak hitz joko merkeetarako duen zaletasunaren beste mostra bat iruditu zitzaidan. Handik urte batzuetara Personvillera joan nintzen eta ulertu nuen hitzaren esanahi zehatza”. Horrela irakurri dugu Uzta gorria-ren hasieran. Eta narratzaile protagonistak bezala, irakurleok ere azkar askorik, ulertuko dugu zertan den Poisonville ustela —mendearen lehen laurdeneko Chicago bat irudi—, botere borroka errukigabean murgildurik, non hiriaren jabegoa, saldukeria, alkohola, dirua, tiro hotsa eta ustelkeria bor-bor ari diren. Ondorioa, berriz, izenburuan bertan bistan da ageri: odolezko uzta gorria.

Igelakoak ez dira txantxetan ari. Lehen ere ez dira ari izan. “Dashiell Hammett: Nobela beltzaren aintzindari eta maisu” aurkezten digute. Uzta gorria, bestalde, “zenbaitentzat nobela beltzaren maisulanetan borobilena”. Gurean, gainera, Igela labela eta Xabier Olarraren marka erantsiko genizkioke. Kreditu horiek dituela ziztuan irakurririk behar zuten argitalpeneko 1.500 aleek. Non da, hortaz, akatsa?

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak