kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Olerkiak / Loramendi / Loramendi Elkartea, 1995

Zorrak zor Jose Luis Otamendi / Euskaldunon Egunkaria, 1995-12-30

Azalean agintzen duena baino gehiago ematen du Aretxabaletako Loramendi Elkarteak liburu honekin. Izan ere, elkarteari izena ematen dion olerkariaren olerkiez gain, bere bizialdiaz eta literaturaz sarrera jakingarriak, hitz lauzko lanak eta argazkiak topa baitaitezke orriotan, oharrak eta hiztegi lagungarria ahaztu gabe. Sarreran aitortzen denez, Loramendiren lanek ez zuten argirik ikusten, azkena 1960an Julen Yurrek bilduta plazaratu zirenez geroztik. Edizio hau batez beste txukuna izanik ere, badu akats barkaezin bat, alegia, ez zaigula esaten edizioaren ardura norena den.

Loramendi Espainiako Gerra Zibil aurretiko olerkarien bosteko urrean sartu ohi dute literaturaren historiek, Lizardi, Lauaxeta, Orixe eta Jautarkolekin batera. Gerra zapuztera etorriko zen euskal poesiak erdietsi mailaren erakusgarri jo dezakegu Loramendiren lana ere. Hainbat belaunaldikide bezala, Juan Arana Ezpeleta Loramendi ere, euskara ia-ia galtzera iritsi eta ekinaren poderioz miresteko moduko hizkuntzaren jabe egin zenetakoa dugu. Euskal kulturak eginkizun du euskaldun berri eta euskaldun zahar berrituekiko kontu garbitzea.

Hogeita sei urte zituela, meza-berria emateko ate-atean hil zen poetak sinbolismoaren bidetik —metaforen eta konparazioen indarrez— batez ere poesia kristaua jartzen digu eskura. Bere garaikoa —1933an zendu zen—, idazle sentibera eta fina ageri zaigu Loramendi: musikaltasun sen handikoa, oso irudi ausartez sinbologia topiko eta tradizionala gainditzen asmatzen duena zenbaitetan, sintaxi malgu eta biziduna. Gaietan bezala nabari zaio hizkeran bizi duen gizaldiaren ume dena; horra elipsirako joera eta aditz trinkoak erabiltzeko zaletasuna, horra garbizalekeria tantak. Gauza gehienetan ikusiko ditu Jainkoaren edo Ama Birjinaren zantzuak, lirikotasun ederreko maitasun abestiak opaltzen dizkio honi, otoitz aszetikoak. Euskal Herriak ere kezkatzen du poeta, lege zaharrak eta fedearekikoan bereziki, Jainkoa lagun etsaiaren erasoei aurre egingo die euskal jendeak, poesia epikaz jazten badaki Bedoñakoak. Estatu Espainiarrean II. Errepublika indarrean dela idatzi zuen. Kanpoko eraginak arrotz jotzen baditu ere euskal arimarentzat, nahiz eta ideologiaz antimoderno izan bere neurri berrien bilaketa (herri-usadioen haritik hala ere), hizkuntza malgutzeko saioak eta maitasuna zein fedea era problematikoan bizitzea modernotasun seinale dira, zorionari sarri samina dario. Sinbologia nagusia naturako indarrek, animaliek eta landareek osatzen dute, manikeotasun garbiz jokatuak ia beti. Baina garaian garaikoa; gureak bezala testuinguruan ulertzekoak dira Loramendiren hitzak.

Liburu hau, gure ondarea guk askotan uste baino aberatsagoa eta ezezagunagoa dela erakusten datorrenetarik bat dugu. Batzuetan zabar edo ahul, bestetan indar barreiatuz, baina ezin uka geure tradizioa ari garela osatzen eta birrosatzen, kanpokotik hainbestean etxekotik. Atzeak erakusten duela aurrea zelan dantzatu.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak