susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Profesionaltasuna edo noranahikotzea | Sua barnean »

Piztiaren izena / Anjel Lertxundi / Alberdania, 1995

Ateo baten gogoetak Edorta Jimenez / Euskaldunon Egunkaria, 1995-12-02

Bi partetan partitua datorkigu Ifrentzuak (Piztiaren izena) liburu hau, halako Gero hura bezala. Aitzitik, Axular eta Lertxundiren abiapuntuak ez datoz bat, bi baitira, eta, irakurleak suma dezakeenez, erabat bestelakoak diren arren, hizkera eta gaien klasikotasuna dute biek amankomunean. Klasikotasuna Axularren kasuan “historiak” eman dion mintza izanik, Lertxundiren kasuan bilaketa kontzientea dela esan litekeelakoan nago. Kontatu nahi izan digunari egokien zetorkiokeen moldea ezartzen ahalegindu da Andu Lertxundi, Otto Pette-z geroztik bere-berea duen hizkeraz. Hizkera hori, kalitatearen eraginez, ezagun eta gure bilakatzen ari zaigu, baina ez da makala titulua bera. Zenbatek ez ote du hiztegira jo behar izan ifrentzuak zer diren jakiteko? Ez du amore eman Andu Lertxundik, eta glosek, hain egoki datozkio liburuari zeren…

Bestalde, kontatu nahi izan diguna, gainera, herri-tradizioko ipuinak izanik, batetik, eta Europako kulturak denbora zehaztu gabeko batzuetan kokatu dituenak, bestetik, halako estilo bat eman dio egileak liburu guztiari, jagia eta dotorea, denboratik at (oraingotik bederen) bailegoen kontatuz dena (ipuin batzuetan denbora kronologiko bat ere ageriz, hala ere). Agian diren batzuk kontatzen ditu liburuak lehen partean. Bigarrenean, aldiz, irakurketaren lagungarri ezeze, idazleak behar duen beste formato bat ere badiren glosek datoz —labur zein luze, arinak beti, eta ironikoak—.

Otto Pette irakurria duenak haren plus moduko bat izango du liburu honetan; nik gogokoago izan dut oraingo hau orduko hura baino. Dena dela, gogoeta ildo berekoak dira biak. Gaitza, mendekua, betikotasun egarria, eta jainkoren itzala —edo haren antzekoena— omen den Txerren, esku batean apetak asetzeko gaitasuna, bestean arima betiko eramateko prest, dantzan ageri dira hemen. Andu Lertxundik aspaldi ekin zion gure ipuin-altxorrari hautsak harrotzeari, eta hara non, Italo Calvinok eta igarri zutenez, literaturtasun eta gogoetarako zain zaharra berri-berri agertu zaion.

Azkuek eta ipuinak jasotzean mozketak eta egokipenak egin omen zizkieten eta, hortxe galdu bide genuen gatza eta piperraren lagunik hoberena den mamia. Ez ditugu aski klasiko haiek irendu zituzten ipuin klasikoak. Besterik sortu behar bada, Hizkeraren zatitxo bat edo beste ere bada, norberak behar duen klasikoa falta denean, eta hizkera bat behintzat badukegunez, apokrifoak sortu behar. Euskal literatura apokrifoz betea da, aspaldi ukan ez genuena geuk sortu behar, edo bestela oraingo honi ezin sustengurik eman, itxuraz. Apokrifoak apokrifo, eta liburuaren ederrari itzal egin nahi gabe, zintzo, galdera baten harra egin zait barruan, liburua irakurri ahala: zein da Txerrenen itxura arruntena egun? Telebista eta halakoak ote ditu ispilu eta pulpitu? Txerren, Bera ote benetako jainko bakarra? Ateo baten gogoetak dira.