kritiken hemeroteka

8.155 kritika

Azken kritikak

« | »

Lur bat zure minari / Jose Luis Otamendi / Susa, 1995

Indartsua eta borobila Edorta Jimenez / Euskaldunon Egunkaria, 1995-09-24

Liburu zinez indartsua eta borobila Jose Luis Otamendik ekarri digun azken hau, “Lur bat zure minari”, alegia. Zati bitan egituratua, irudimenez sortua eta irudiz betea, mamitsua eta minaren barrutik idatzia da, Itxaro Bordaren halako “Bestaldean” eta Koldo Izagirreren “Balizko erroten erresuman” horren nolabaiteko bitartean, noizean behin gogora Felipe Juaristiren “Laino artean zelatari” ere ekarri izan didala. Jose Luis Otamendiren liburu honek, aldiz, egunerokotasun ukitua du larregizko eritzi geniezaiokeen edozein profetismoren aurkako antidototzako. Liburua bere mendearen kumea da. Eta zein mendu gure hau! Inongo kronologiarik egin gura barik ere, Ekialdeko sozialismoaren hondoraketa, Golkoko Gerra eta Sarajevo bera Madril —edo Gernika— berri bihurturik ikusi ditugunekoak izan dira azken urteok, GAL eta Susana Arregirenak, poza eta gero etorri direnak. Halaxe idazten du liburuko azken horretan: “Euren tirainari lotzen natzaio goizero leihotik “Susana!”, “Sid!”, “Estepan!””.

Ustez Munduari eusten zioten ilusioetarik batzuk urtu edo, lurrundu edo, egin zaizkigularik, haren zama osorik moduan etorri zaigu lepo gainera. Ez al dituzue berriak aditu, ala? Zeren eta albisteen itzela dago hor presente paperean, idazten duenaren mahaiaz bestalde; eta gogorrak dira albisteak gero. Estepan Urkiaga “Lauaxeta” harena dator gogora. Historiaren sator-zuloetan barrena lats ikustezinak bat egiten dira. “Hitzak hilik datoz pareta atzenduetara berriz balaka ditzaten / Ez daukagu beste armarik bakartasun hezigaitz hau berresteko”; halaxe idatzi du azken olerki horrexetan Otamendik, liburua laburbilduz.

Hitzak hitz huts dira, zioen Cernudak. Besterik egin ezean hutsik albisteak aditzera edota hitzak egitera —idaztera / irakurtzera— kondenaturik ote gara, baina? Zer geratzen zaigu, zer egin da hainbeste ilusiorena? Maitetasuna geratzen da, “zu” bat eta “ni / gu” bat; biren arteko dialektikan, aldiz, “zu” horrenganakoa, edo min bihurtzen da, edo minetik dator, bietarik bat. Baina mina, beti. Otamendirena minetik dator, eta mina dakar. Min honi lur bat eman nahi izan dio poetak, hazi eta esperantza bilaka dadin. Luzarotxoan poesiarik idazten saiatu den edonork antzemango dio: ahalegin itzela dago hemen, hizkuntzak aukeran eskaintzen dituen hizkera guztietatik poetak berea asma eta sor dezan. Joskera seinalerik errazenak, puntuak eta, bazter utzi ditu, oro har, hala eta guztiz ere, lantzean koma bat agertzen da, ezin hobeto jarria. Hausnarketaren ondoan etorri ohi dena berau. Alde horretatik, Berrizbeitiaren “Lurralde karroinduak” hartan ageri zen halako askatasun zuzen asmaturiko baten arrastoa antzeman dut. Bada, euskal olerkari puntakoak errefexio ziklo berean sartuak direlako seinale. Poetak hausnarketa ekinkorrean badira, adi irakurleak non geratzen diren. Bere ahalegin horretan irakurlea jokoz kanpo gera ez dadin nahi ez duelako sortzaileak, idatzi behar izan duena kriptikoegia ez izaten saiatu da Jose Luis. Hizkuntzaren dohainak eta bideak ia-ia infinitoak direla frogatu ondoren, irakurleak baino pausu bi-edo ez aurrerago joateko garaia etorri bide da. Barruan hori baino gehiago emateko gai direnek minez erditu beharko dituzte liburuak, ez baita erraza barruan halako sua izanik sutondo xume bat berotzera mugatu beharra. Itsasoa beharko luke su honek erretzeko. Horregatik ote da itsasoa —eta ura, oro har— hain presente, hain utopiko, hain errepikatua liburu honetan? Minaren minez erditu beharreko liburu guztiak oraingo hau bezain eder jaiotzekoak badira, betoz lebenbailehen.

Azken kritikak

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Asier Urkiza

Erresistentziarako gorputzak: bollerak
Eva Perez-Pons

Nagore Fernandez

Zeozer gaizki doa
Beatriz Chivite

Hasier Rekondo

Kangaroo
Martin Etxeberria

Jon Martin-Etxebeste

Humanitatearen une gorenak
Aritz Galarraga

Mikel Asurmendi

Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide

Irati Majuelo

Barbaroak eta zibilizatuak
Ibai Atutxa

Amaia Alvarez Uria

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Jon Martin-Etxebeste

Argialdiak
Miriam Luki

Asier Urkiza

Alexander Wolfen mamua
Gaito Gazdanov

Nagore Fernandez

Nire bizitza ni barik
Oskar Gaztelu Bilbao

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Ibon Egaña

Animalia domestikoak
Esti Martinez

Jon Martin-Etxebeste

Kangaroo
Martin Etxeberria

Irati Majuelo

Artxiboa

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

2022(e)ko maiatza

Hedabideak