« Atrebentziarik ez bada | Odolustutzen ari ilunabarra »
Lur bat zure minari / Jose Luis Otamendi / Susa, 1995
Indartsua eta borobila Edorta Jimenez / Euskaldunon Egunkaria, 1995-09-24
Liburu zinez indartsua eta borobila Jose Luis Otamendik ekarri digun azken hau, “Lur bat zure minari”, alegia. Zati bitan egituratua, irudimenez sortua eta irudiz betea, mamitsua eta minaren barrutik idatzia da, Itxaro Bordaren halako “Bestaldean” eta Koldo Izagirreren “Balizko erroten erresuman” horren nolabaiteko bitartean, noizean behin gogora Felipe Juaristiren “Laino artean zelatari” ere ekarri izan didala. Jose Luis Otamendiren liburu honek, aldiz, egunerokotasun ukitua du larregizko eritzi geniezaiokeen edozein profetismoren aurkako antidototzako. Liburua bere mendearen kumea da. Eta zein mendu gure hau! Inongo kronologiarik egin gura barik ere, Ekialdeko sozialismoaren hondoraketa, Golkoko Gerra eta Sarajevo bera Madril —edo Gernika— berri bihurturik ikusi ditugunekoak izan dira azken urteok, GAL eta Susana Arregirenak, poza eta gero etorri direnak. Halaxe idazten du liburuko azken horretan: “Euren tirainari lotzen natzaio goizero leihotik “Susana!”, “Sid!”, “Estepan!””.
Ustez Munduari eusten zioten ilusioetarik batzuk urtu edo, lurrundu edo, egin zaizkigularik, haren zama osorik moduan etorri zaigu lepo gainera. Ez al dituzue berriak aditu, ala? Zeren eta albisteen itzela dago hor presente paperean, idazten duenaren mahaiaz bestalde; eta gogorrak dira albisteak gero. Estepan Urkiaga “Lauaxeta” harena dator gogora. Historiaren sator-zuloetan barrena lats ikustezinak bat egiten dira. “Hitzak hilik datoz pareta atzenduetara berriz balaka ditzaten / Ez daukagu beste armarik bakartasun hezigaitz hau berresteko”; halaxe idatzi du azken olerki horrexetan Otamendik, liburua laburbilduz.
Hitzak hitz huts dira, zioen Cernudak. Besterik egin ezean hutsik albisteak aditzera edota hitzak egitera —idaztera / irakurtzera— kondenaturik ote gara, baina? Zer geratzen zaigu, zer egin da hainbeste ilusiorena? Maitetasuna geratzen da, “zu” bat eta “ni / gu” bat; biren arteko dialektikan, aldiz, “zu” horrenganakoa, edo min bihurtzen da, edo minetik dator, bietarik bat. Baina mina, beti. Otamendirena minetik dator, eta mina dakar. Min honi lur bat eman nahi izan dio poetak, hazi eta esperantza bilaka dadin. Luzarotxoan poesiarik idazten saiatu den edonork antzemango dio: ahalegin itzela dago hemen, hizkuntzak aukeran eskaintzen dituen hizkera guztietatik poetak berea asma eta sor dezan. Joskera seinalerik errazenak, puntuak eta, bazter utzi ditu, oro har, hala eta guztiz ere, lantzean koma bat agertzen da, ezin hobeto jarria. Hausnarketaren ondoan etorri ohi dena berau. Alde horretatik, Berrizbeitiaren “Lurralde karroinduak” hartan ageri zen halako askatasun zuzen asmaturiko baten arrastoa antzeman dut. Bada, euskal olerkari puntakoak errefexio ziklo berean sartuak direlako seinale. Poetak hausnarketa ekinkorrean badira, adi irakurleak non geratzen diren. Bere ahalegin horretan irakurlea jokoz kanpo gera ez dadin nahi ez duelako sortzaileak, idatzi behar izan duena kriptikoegia ez izaten saiatu da Jose Luis. Hizkuntzaren dohainak eta bideak ia-ia infinitoak direla frogatu ondoren, irakurleak baino pausu bi-edo ez aurrerago joateko garaia etorri bide da. Barruan hori baino gehiago emateko gai direnek minez erditu beharko dituzte liburuak, ez baita erraza barruan halako sua izanik sutondo xume bat berotzera mugatu beharra. Itsasoa beharko luke su honek erretzeko. Horregatik ote da itsasoa —eta ura, oro har— hain presente, hain utopiko, hain errepikatua liburu honetan? Minaren minez erditu beharreko liburu guztiak oraingo hau bezain eder jaiotzekoak badira, betoz lebenbailehen.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez