« Kontatzearen plazerra | Indartsua eta borobila »
Lehenago zen berandu / Arantxa Iturbe / Alberdania, 1995
Atrebentziarik ez bada Amaia Iturbide / Euskaldunon Egunkaria, 1995-09-17
“Lehenago zen berandu” (Alberdania, 1995) Arantxa Iturberen bigarren liburuak lehengo lepotik du burua “Ezer baino lehen-en” haritikoa baita, hala gaiaz nola estiloaz.
Egilearen aitorpenetako baten arabera “Alegiko hortxaxiete marimatxarda” bat zenean ipuinak idazteari ekin zion. Geroxeago idazle izan nahi zuela eta, kazetaritza ikasi Iruñean. Gaur egun Euskadi Irratiko lankideetako bat da, “Goizean Behin” saiokoa. Eta irratiarena aipatzen dut hasi eta buka egiten den liburu honetako hizkerak egilearen ofizioarekin zer ikusirik duelako.
Hamahiru ipuinon hizkera ahozkotik hartua da, hitzetik hortzerakoa, baina ez baserrikoa, baizik eta kaletarra. Hizkera arina, grazioxoa, prexkoa eta bixigarria, tipustapastekoa hala nola etxeko eztabaida baten ondoko ate danbada, kaskarina, ahalegin haundirik eskatzen ez duena, paperetik zuzenean irakurri gabe belarri ertzera ere konta, daitezkeen narrazio solte eta kuxkuseroak. Gaiak gaixto askoak. Liztorkabia.
Hiriko gertaeren collage itxurako ipuinok “bihotzeko aldizkari-en” ustegabea daukate, udako erromantzearen zirrara, nobela poliziakoaren impasse-a, mesanotxeko argiaren pikardia, fotomatoi-argazkiaren eztenkada edo baimenik gabe eta egoera konprometituan egindako argazkiaren malizia. Batzuk sketx dibertigarriak dirudite, beste batzuk egunkarietako berriak edo telefono-hizketaldiak. Ezer berezirik ez duela ere, krokatu edo engantxatzen du izenburu misteriotsuko liburu honek. Besapean eramatekoa, hurrenkera berean zein atalka irakurtzekoa, hondartzan nahiz autobusean, jan azkar egiten da, hala nola sandwich edo hanburgesa bat. Txolarteetarako, txurrutadatzat.
Egileak giza eta sexuen arteko harremanen gaiari deutso. Mende honen amaieran, non ideologiek gainbehera daramaten, egunean eguneangoa bilatzen da. Haruntzagoko ideien edo ilunabarren ordez frigorifikoa nahiago; mitoei lekua kenduz gizon eta emakumeen arteko harremanak. Dena aldatu da, hiriek eta hango gatazkek protagonismoa hartu dute herria eta ikuspegi bukolikoen maldan, beheraren ondoan. Hauxe da dagoena salgai.
Senar-emazteen arteko adar-jotze, haserraldi eta koartaden gaineko “Lehenago zen berandu” honek, “Bi eta bat”, “A ze parea barraskiloa eta barea” edo “Goenkale” telesail arrakastatsuen antzik badauka.
Literatura-moeta hau gustokoa izan daiteke ala ez, baina ondorioztatu ahal da: gaurko ziztu biziko gizarte edozertarakoan bere funtzioa betetzen du.
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez
Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz
Paloma Rodriguez-Miñambres
Simulakro bat
Leire Ugadi
Mikel Asurmendi
Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña
Mikel Asurmendi
Haize beltza
Amaiur Epher
Asier Urkiza
31 ipuin
Anton Txekhov
Aritz Galarraga
Odolaren matxinadak
Miren Guilló
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi
Joxe Aldasoro
Zero
Aitor Zuberogoitia
Amaia Alvarez Uria
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Aiora Sampedro
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Mikel Asurmendi