kritiken hemeroteka

8.531 kritika

« | »

Izua hemen / Joxemari Iturralde / Erein, 1991

Izua hemen Amaia Iturbide / Euskaldunon Egunkaria, 1995-07-16

Hamaika lanen egile da Joxemari Iturralde, besteak beste, “Zikoinen kabian sartuko naiz” (Pamiela, 1986), “Bederatzi gutun t’erdi” (Erein, 1992), “Dudular” (Erein, 1983) eta “Pic-nic zuen arbasoekin” (Erein, 1985). Gaurko, nire irudiko bere lanik umotuenetariko bat aukeratu dut: “Izua hemen” (Erein, 1991). Baina eleberriari eutsi baino lehen eman ditzadan idazle honi buruzko beste bi datu, bere zeregin literarioarekin harreman estuak izango dituztenak. Alde batetik, Bilbon sortu zen Pott bandaren partaideetako bat izan zen Bernardo Atxaga, Joseba Sarrionandia, Jon Juaristi, Ruper Ordorika eta Manu Erzillarekin batera. Ezaguna denez, talde literario haren bereizgarrietariko bat ironiaren bidez ordurarteko euskal literatura eta euskal kultura inarrostea zen. Jarrera kritiko honekin kanpora irten beharra adierazi nahi zen, eta horrela espresionismoan egin zuten ostatu, Praga sinbolotzat hartuta. Ez da harritzekoa, bada, Kafka bezalako idazle batek Sarrionandia, Atxaga eta Iturralderengan izango duen oihartzuna. Bigarren datua “Henry Bengoa Inventarium” ikuskizunean Atxaga eta Ordorikarekin batera parte hartu izana da, Pott banda deseginaren lagun batzuen arteko adiskidetasun trinkoa eta adiskidetasunari loturik gustu literario batzuen bermatzea baitakartza.

Espresionismoak errealitatea moldatzen du adierazkortasunez eta indarrez. Gizakiari dagozkion beldurrak, amesgaiztoak edo arazo existentzialak, hala nola ezereza eta heriotza errepresentatu nahitik jalgia da zentzuaz gordindutako mugimendu urratu, garratz eta eragile hau. Introspektiboa den aldetik, biologikoa eta instintiboa da, senaren primitibotasunari eta aberetasunari datxekie. Horregaitik, barne erraietara jotzen du eta errealitatea, auzitegiko mediku batek egingo lukeen bezala, disekzionatu. Izan ere, Rafael Argullol-ek “Territorio del nomada-n” Edvard Munch-i butuzko saiakerari “Edvard Muncb: arimaren fisiologia bat” izenburua jartzen dio.

Aipatutako ezaugarriok pintura espresionistari badagozkio ere, beste horrenbeste gertatuko da mota honetako literaturarekin. Idazleak Oskar Kokoschka-k zuen bezalako X izpidun begiradaz errealitatearen radiografia egingo du.

“Izua hemen-ek” bi edizio ezagutu ditu eta bietan azalean E. Munch-en irudia izan du. Liburu honetan Iturraldek protagonista ibiltari bat aurkezten digu. Ibiltari hitzak modernitatera garamatza, deserrotuaren puntura, anonimatoarenera. Baina nahiz eta leku batean zein bestean egon, izua bere baitan sustraitua darama, tumore gaiztoa bezala abarreztatuko den zuhaitz beltza. Eleberri honetan zehar Iturralde gaur eguneko gizartearen eta gizakiaren arazoak buzeatzen eta erretratatzen dizkigu, edo hobeto esanda, arazoetako bat, izuarena, errealitatearen jabe den prosa baten bidez.

Izua hemen dago eta gizona bere bakardadean.

Azken kritikak

Turismo hutsala
Fito Rodriguez

Asel Luzarraga

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak