« Afari ordez, afari-merienda | Udarako nire irakurketa-gomendioa »
Izua hemen / Joxemari Iturralde / Erein, 1991
Izua hemen Amaia Iturbide / Euskaldunon Egunkaria, 1995-07-16
Hamaika lanen egile da Joxemari Iturralde, besteak beste, “Zikoinen kabian sartuko naiz” (Pamiela, 1986), “Bederatzi gutun t’erdi” (Erein, 1992), “Dudular” (Erein, 1983) eta “Pic-nic zuen arbasoekin” (Erein, 1985). Gaurko, nire irudiko bere lanik umotuenetariko bat aukeratu dut: “Izua hemen” (Erein, 1991). Baina eleberriari eutsi baino lehen eman ditzadan idazle honi buruzko beste bi datu, bere zeregin literarioarekin harreman estuak izango dituztenak. Alde batetik, Bilbon sortu zen Pott bandaren partaideetako bat izan zen Bernardo Atxaga, Joseba Sarrionandia, Jon Juaristi, Ruper Ordorika eta Manu Erzillarekin batera. Ezaguna denez, talde literario haren bereizgarrietariko bat ironiaren bidez ordurarteko euskal literatura eta euskal kultura inarrostea zen. Jarrera kritiko honekin kanpora irten beharra adierazi nahi zen, eta horrela espresionismoan egin zuten ostatu, Praga sinbolotzat hartuta. Ez da harritzekoa, bada, Kafka bezalako idazle batek Sarrionandia, Atxaga eta Iturralderengan izango duen oihartzuna. Bigarren datua “Henry Bengoa Inventarium” ikuskizunean Atxaga eta Ordorikarekin batera parte hartu izana da, Pott banda deseginaren lagun batzuen arteko adiskidetasun trinkoa eta adiskidetasunari loturik gustu literario batzuen bermatzea baitakartza.
Espresionismoak errealitatea moldatzen du adierazkortasunez eta indarrez. Gizakiari dagozkion beldurrak, amesgaiztoak edo arazo existentzialak, hala nola ezereza eta heriotza errepresentatu nahitik jalgia da zentzuaz gordindutako mugimendu urratu, garratz eta eragile hau. Introspektiboa den aldetik, biologikoa eta instintiboa da, senaren primitibotasunari eta aberetasunari datxekie. Horregaitik, barne erraietara jotzen du eta errealitatea, auzitegiko mediku batek egingo lukeen bezala, disekzionatu. Izan ere, Rafael Argullol-ek “Territorio del nomada-n” Edvard Munch-i butuzko saiakerari “Edvard Muncb: arimaren fisiologia bat” izenburua jartzen dio.
Aipatutako ezaugarriok pintura espresionistari badagozkio ere, beste horrenbeste gertatuko da mota honetako literaturarekin. Idazleak Oskar Kokoschka-k zuen bezalako X izpidun begiradaz errealitatearen radiografia egingo du.
“Izua hemen-ek” bi edizio ezagutu ditu eta bietan azalean E. Munch-en irudia izan du. Liburu honetan Iturraldek protagonista ibiltari bat aurkezten digu. Ibiltari hitzak modernitatera garamatza, deserrotuaren puntura, anonimatoarenera. Baina nahiz eta leku batean zein bestean egon, izua bere baitan sustraitua darama, tumore gaiztoa bezala abarreztatuko den zuhaitz beltza. Eleberri honetan zehar Iturralde gaur eguneko gizartearen eta gizakiaren arazoak buzeatzen eta erretratatzen dizkigu, edo hobeto esanda, arazoetako bat, izuarena, errealitatearen jabe den prosa baten bidez.
Izua hemen dago eta gizona bere bakardadean.
Aizkorak eta gutunak
Edorta Jimenez
Asier Urkiza
0 negatiboa
Arantzazu Lizartza Saizar
Nagore Fernandez
Akabo
Laura Mintegi
Aiora Sampedro
Espainolak eta euskaldunak
Joxe Azurmendi
Mikel Asurmendi
Lakioa
Josu Goikoetxea
Irati Majuelo
Poesia guztia
Safo
Aritz Galarraga
Kontra
Ane Zubeldia Magriñá
Maddi Galdos Areta
Amorante frantsesa
Miren Agur Meabe
Hasier Rekondo
Akabo
Laura Mintegi
Jon Jimenez
Akabo
Laura Mintegi
Asier Urkiza
Gatazka eta abusua ez dira gauza bera
Laura Macaya
Nagore Fernandez
Beste zerbait
Danele Sarriugarte
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Kuntzak eta kerak
Sara Uribe-Etxeberria
Jon Martin-Etxebeste
Hitzetik ortzira
Ana Urkiza
Mikel Asurmendi