susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Pasioaren lorea | Bigarrenean ziurtasunez »

Kapitain Frakasa / Anjel Lertxundi / Erein, 1991

Hizkuntza nobelistiko sendoa Felipe Juaristi / Euskaldunon Egunkaria, 1991-12-28

Kapitain Frakasa da patuaren menpe dagoen gizonaren historia. Esan nahi dut ez duela oraina kontrolpean, iragana izan ez zuen bezala; eta geroa ihesi doakio esku artetik, itsas ondoan hartzen den harearen modura. Ez du ez zerurik ez erredentziorik espero, Kapitain Frakasa bizi den garaietan, gureak, jainkorik ez baitago. Eta orduan gizona bakarrik aurkitzen da, bere indarren indarrekin; eta bere burua jainkotzat du hartzen, edo etsitzen du jainkorik gabeko munduan bizitzera.

Jainkorik ez badago, gizonak lor dezake nahi duena, berak egiten du bere bidea, bera da bere buruarentzako patua. Horrexegatik ez da posible gure artean tragedia. Beharbada, komedia edo absurdoa bai, hala ere garbi utzi behar da Kapitain Frakasa ez dela pertsonaia komiko edo absurdoa. Anbiguoegia da horretarako ere.

Gaur egungo heroea da, munduko nobela handietako pertsonaien anaia: Kixoterena, Julien Sorelena, Madame Bovaryrena. Nobela horietan bezala, egitura triangeluarra nagusi. Andu Lertxundiren pertsonaiaren kasuan, negozio ez bat ere zehaztu baina ez horregatik legepekoetan sarturik, badago beti ideia bat, iragan bat, amets bat, errealago edozein gauza baino, ametsak gertatu egiten baitira.

Oso sinplea izango litzateke nobela hau beltzatzat jotzea. Hori baino gehiago da, pertsonaia arrunt, xume eta anbiguoaren baieztapena; eta pertsonaia hori ez dago ongiaz edo gaizkiaz haruntzago, ez baitu behin ere ideia garbirik izan ongiaz edo gaizkiaz. Edozein topiko erromantikotik urrundurik bizi da. Obaba ezagutu ez duen pertsonaia edo. Baina bai ordezko infernu posible guztiak; eta noizean behin ternura.

Nobela honekin lortu du Andu Lertxundik azken urteotako hizkuntza nobelistikorik sendoena. Mereziko luke erderatzea.