« Zaldun aspertuak | Mundua eta mindura »
Luma eta lurra / Jon Kortazar / BBK-Labayru, 1997
Idazketa eta lurraldea Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1998-03-21
Beti izan du Jon Kortazarrek izenburu sujerikorrekiko joera. Gogoratu besterik ez Laberintoaren Oroimena, euskal poesiari buruzko saiakera hura, behin baino gehiagotan argitaratua. Honakoan Luma eta Lurra hartzen du, Seamus Heaney-ren poema batetik, idazkera eta lur-langintza biak batera uztartuz. Ez da irudi txarra, eta Heaney-k Irlandaren aipamena egiten duen bezala (lurra, lurraldetasuna, nekazal mundua), Kortazarrek, Euskal Herriari ezarririk, antzeko iruditeria ekarri nahi du guregana.
80ko Hamarkadan idatzitako poesia dakar aztergai Kortazarren honek. Irakurri ondoren burura datorkidan lehen adjetiboa “zehatza” da. Poetaz poeta doan ibilbidea baita liburua: Sarrionandia eta Atxagaren etxeetatik hasita azken joeradun poetenetaraino. Alde horretatik begiratuta, lan mardula denik ezin uka: liburuz liburu eginiko azterketa honetan euskal poesiaren mapa osatuxeago ageri zaigu.
Bururatzen zaidan bigarren adjetiboa “ugaria” da. Euskal poesiak, jenero gisa, ugaritasuna erakutsi baitzuen joan deneko hamarkadan: abangoardiako joerak, esperientziadun poesia, ukitu eta erreferentzia sozialak dituena, surrealismoz printzaturikoa…, mundu oso eta zabala, ibilbide ziurrez batzuetan, zalantzati besteetan, nor bere buruaren bila.
Jon Kortazarren metodoa konparatiboa da batez ere. Azterturik Espainia mailan, batez ere, egin den poesia, hango harekin erkatzen du kritikariak Euskal Herrian garaitsuan egin dena Erreferentzia maila, ordea, ez da Espainian amaitzen. Euskal poeten irakurketak, gustuak eta maite-gorrotoak anitzak izanik, euskal poesiako erreferentziak ere anitzak baitira: mundu mailakoak. Horiek ere aipatzen ditu Kortazarrek ezagutzen dituen neurrian.
Azkenik, liburuak dakartzan datuak eta iruzkinak kontuan harturik, oinarrizkoa baino gehiago dela esan behar. Hemendik aurrera, norbaitek hamarkada hori aztertu nahiko badu, Jon Kortazarren hau aipatzeke ezin geratuko da.
Kontra
Ane Zubeldia Magriñá
Irati Majuelo
Denbora galduaren bila / Swann-enetik
Marcel Proust
Aritz Galarraga
Iraileko zazpi egun
Eneko Azedo
Aiora Sampedro
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Mikel Asurmendi
Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lurrez estali
Ximun Fuchs
Jon Jimenez
Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo
Mikel Asurmendi
Poesia guztia
Safo
Mikel Asurmendi
Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre
Jon Jimenez
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Jon Jimenez
Reset
Aitziber Etxeberria
Mikel Asurmendi
Baden verboten
Iker Aranberri
Jose Luis Padron
Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza
Jon Jimenez
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Hasier Rekondo