kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Uzta gorria / Dashiell Hammett (Xabier Olarra) / Igela, 1996

Jenero beltzaren maisu-lana Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1996-12-21

Poza hartzen du batek, eta ez nolanahikoa, Dashiell Hammett lagunaren (literaturzale guztion lagun, adiskide eta amorante baita) Uzta Gorria euskeraturik ikustean; eta are pozgarriago gertatzen zaio irakurri ahalean konturatzen denean euskararena ez dela tramite hutsa, zenbaitetan, sarri askotan, gure herri tristementean elebidun honetan izaten den bezala. Irakurleak testuaren gozotasunari erreparatuko dio, nahiz eta nobelaren nondik norakoak krudelak bezain hitsak izan, eta pertsonaiek hartzen dituzten ibilbideak, latzak, erpinak, baina hizkuntzak gogor eusten dio erronkari, eta euskaraz irakurtzen duenak, gozatzeaz gain, une polit asko pasatuko ditu hasieratik bukaeraraino. Eta ez zaio damutuko euskaraz irakurri izana. Itzultzeko nekeak hartu dituena Xabier Olarra da. Jim Thompson, Horace Mc Coy, James M. Cain eta abar dira lehenagotik euskaratu dituena.

Itzulpenari buruz xehetasun gehiagorik ezin dut eman. Ez izanik itzulpengintzaren teoriko, ezta arte eder horretako aditu ere, nekez esango nuke ezer probetxuzkorik, edo tajuzkorik, edo kontuan hartzekorik; baina irakurle gisa, eta testua aspalditik ezagutzen duenaren ikusmira urrunetik, esan dezakedana da denbora desagertu egiten dela liburua irakurtzean, eta beste ezerk ez duela garrantziarik, liburua amaitzeak baino. Eta amaitutakoan nahi luke luzeagoa izatea, gutxitan hartzen baita liburu bat halako plazerrez, halako indarrez.

Indarra du, zalantzarik ez, Dashiell Hammettek idazteko orduan, eta indar hori bera, edo agian gehixeago, ematen dio liburuari. Idazle gutxi dira amerikar hori bezain trebeak jenero beltzean (Chandler akaso), eta batek susmoa dauka beste edozein jenerotan aritu izan balitz, beltzean aritu beharrean, urrutira iritsiko zela. Gertatzen da, jenero beltza, ikusgarria egiten dela zineman, eta askotan zinema bera du helburu. Kritikariek zein idazle-jende berezi batek ez du begiko literatura beltza, azpiko jenerotzat baitaukate.

Eta ez da horrela. Dashiel Hammett maisua dugu bere ofizioan. Oso ondo menderatzen du elkarrizketaren tonua, esaldi labur baina borobilak idatziz. Eta badaki zer den suspensea, eta zein den erritmorik egokiena nobela batentzat. Bonbezia handirik gabe, gainera. Istorioak ibaiaren abiada hartzen du, ura ugari bota izanagatik bere bidean kabitu ezinean dabilenean bezala. Azkenean, nonbaitetik lehertu.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak