« Ipuin onak | Biktimen trajedia »
Bizi nizano munduan / Itxaro Borda / Susa, 1996
Mundu isila Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1996-11-02
Liburu gomendagarria dela iruditzen zait Itxaro Bordaren azken hau. Nobela soilaren itxuran, gogoetarako ateak irekitzen baititu. Pertsonaia nagusia Amaia Ezpeldoi izanik, detektibe lanetan etengabe ari den emakumea alegia, errealitatearen ikuspegi berezia plazaratzen digu idazleak. Ez dira asko Euskal Herrian literaturgintzan diharduten emakumeak; asko ere ez, pertsonaia emakumezkoak. Eta gizonezko izan ala emakumezko, ikuspegia aldatzen delakoan nago. Edo hori sienstu nahi nuke.
Horretaz gain, Itxaro Bordak doinu hitsez deskribatzen digun mundua dago: euskara gain behera, zaharren elea izatera kondenaturik; frantsesaren nagusigoa; deserrotze kulturala; krisi ekonomikoa, langabeziarekin abtera… Egoera horrek sortzen dituen arazoak ez dira samurrak. Zein aukera geratzen zaio bere hizkuntzaz, alegia euskaraz, mintzatu nahi duenari? Mututasuna aipatzen du Itxaro Bordak ezaugarri gisa. Mutuak dira zenbait pertsoaia, euskaraz baizik ez dakitelako eta mundu erdaldunarekin ez dakitelako nola komunikatu. Eta lagun gutxi batzuez landa, oso jende gutxirekin izango du pertsonaiak harreman sendoriak. Euskarak, gainera, mundu sinbolikoa eta erreferentziala osatzen du: iraganeko hizkuntza da, aiton-amonena, mendiak eta lauak norberarengan forma eta muga zehatzak hartzen dituenekoa. Baina kondenaturik dago, hiltzera ez bada, gutxi batzuen hizkuntza izatera. Itxaro Bordak liburu honetan euskararen aldeko aldarrikapen ozena egiten digu. Bakardadetik egin ere. Errealitatea tristea baita Iparraldeko Zuberoako mugetan.
Galtzen ari den mundua delako idazleak guregana ekarri nahi duena, bertako euskara darabil Itxaro Bordak literatur-lan honetan. Berak ezagutzen duen errejistrotik abiaturik, elkarrizketak berak entzuten dituen bezala azaltzen dizkigu. Horrek, noski, ulertzeko arazoak sortzen dizkio horrelako hitz edo esamoldeak entzutera ohituta ez dagoen irakurleari. Ez da erraza egiten, elkarrizketen esanahia ulertzea, hain baita ezberdina Hegoaldeko hitzmoldeen aldean. Eta ez dakit onerako den ala liburuaren kalterako. Horregatik, seguruaski, baztertuko du batek baino gehiagok liburua hau irakurtzen hasi ahala.
Errejistro ezagunagoa, gugandik hurbilagoa alegia, darabil narrazioan. Eta horretan irakurtzen dena, funtsean, detektibe-nobela bat da: abenturak mundu isil eta triste batean.
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Jon Jimenez
Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza
Nagore Fernandez
Zoo
Goiatz Labandibar
Asier Urkiza
Hetero
Uxue Alberdi
Joxe Aldasoro
Euri gorriaren azpian
Asier Serrano
Paloma Rodriguez-Miñambres
Galbahea
Gotzon Barandiaran
Mikel Asurmendi
Bihotz-museo bat
Leire Vargas
Irati Majuelo
Lagun minak
Jon Benito
Mikel Asurmendi
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Jon Jimenez
Neska baten memoria
Annie Ernaux
Asier Urkiza
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Nagore Fernandez
Bihotz-museo bat
Leire Vargas
Bestiak Liburutegia
Rameauren iloba
Denis Diderot
Aritz Galarraga
Neska baten memoria
Annie Ernaux
Paloma Rodriguez-Miñambres