kritiken hemeroteka

8.402 kritika

« | »

Bizi nizano munduan / Itxaro Borda / Susa, 1996

Mundu isila Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1996-11-02

Liburu gomendagarria dela iruditzen zait Itxaro Bordaren azken hau. Nobela soilaren itxuran, gogoetarako ateak irekitzen baititu. Pertsonaia nagusia Amaia Ezpeldoi izanik, detektibe lanetan etengabe ari den emakumea alegia, errealitatearen ikuspegi berezia plazaratzen digu idazleak. Ez dira asko Euskal Herrian literaturgintzan diharduten emakumeak; asko ere ez, pertsonaia emakumezkoak. Eta gizonezko izan ala emakumezko, ikuspegia aldatzen delakoan nago. Edo hori sienstu nahi nuke.

Horretaz gain, Itxaro Bordak doinu hitsez deskribatzen digun mundua dago: euskara gain behera, zaharren elea izatera kondenaturik; frantsesaren nagusigoa; deserrotze kulturala; krisi ekonomikoa, langabeziarekin abtera… Egoera horrek sortzen dituen arazoak ez dira samurrak. Zein aukera geratzen zaio bere hizkuntzaz, alegia euskaraz, mintzatu nahi duenari? Mututasuna aipatzen du Itxaro Bordak ezaugarri gisa. Mutuak dira zenbait pertsoaia, euskaraz baizik ez dakitelako eta mundu erdaldunarekin ez dakitelako nola komunikatu. Eta lagun gutxi batzuez landa, oso jende gutxirekin izango du pertsonaiak harreman sendoriak. Euskarak, gainera, mundu sinbolikoa eta erreferentziala osatzen du: iraganeko hizkuntza da, aiton-amonena, mendiak eta lauak norberarengan forma eta muga zehatzak hartzen dituenekoa. Baina kondenaturik dago, hiltzera ez bada, gutxi batzuen hizkuntza izatera. Itxaro Bordak liburu honetan euskararen aldeko aldarrikapen ozena egiten digu. Bakardadetik egin ere. Errealitatea tristea baita Iparraldeko Zuberoako mugetan.

Galtzen ari den mundua delako idazleak guregana ekarri nahi duena, bertako euskara darabil Itxaro Bordak literatur-lan honetan. Berak ezagutzen duen errejistrotik abiaturik, elkarrizketak berak entzuten dituen bezala azaltzen dizkigu. Horrek, noski, ulertzeko arazoak sortzen dizkio horrelako hitz edo esamoldeak entzutera ohituta ez dagoen irakurleari. Ez da erraza egiten, elkarrizketen esanahia ulertzea, hain baita ezberdina Hegoaldeko hitzmoldeen aldean. Eta ez dakit onerako den ala liburuaren kalterako. Horregatik, seguruaski, baztertuko du batek baino gehiagok liburua hau irakurtzen hasi ahala.

Errejistro ezagunagoa, gugandik hurbilagoa alegia, darabil narrazioan. Eta horretan irakurtzen dena, funtsean, detektibe-nobela bat da: abenturak mundu isil eta triste batean.

Azken kritikak

Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta

Jon Jimenez

Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza

Nagore Fernandez

Zoo
Goiatz Labandibar

Asier Urkiza

Hetero
Uxue Alberdi

Joxe Aldasoro

Euri gorriaren azpian
Asier Serrano

Paloma Rodriguez-Miñambres

Galbahea
Gotzon Barandiaran

Mikel Asurmendi

Bihotz-museo bat
Leire Vargas

Irati Majuelo

Lagun minak
Jon Benito

Mikel Asurmendi

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Jon Jimenez

Neska baten memoria
Annie Ernaux

Asier Urkiza

Lautadako mamua
Xabier Montoia

Nagore Fernandez

Bihotz-museo bat
Leire Vargas

Bestiak Liburutegia

Rameauren iloba
Denis Diderot

Aritz Galarraga

Neska baten memoria
Annie Ernaux

Paloma Rodriguez-Miñambres

Artxiboa

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

Hedabideak