kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Ripleyren jokoa / Patricia Highsmith (Asun Garikano) / Igela, 1995

Mugako nobela Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1996-02-10

“Ez dago krimen borobilik”. Hauxe da Patricia Highsmithen liburu honetan agertzen den lehen esaldia. Ideia hori, hilketa borobilarena, askotan aipatu izan da nobelan, bai beltzean nola zurian, batzuetan jolas gisa, besteetan moralkeria zuriz margotua, justu kontrakoa adierazteko, bizitzan ez dagoela krimen borobilik alegia, lehenago edo beranduago, beti egiten duela hiltzaileak hutsen bat, eta hortik harrapatzen dutela, eta jakiten krimenaren nondik norakoak. Ingelesek idatzitako nobela polizialak jolas gisa, adimenaren entretenigarri, hartzen ditu arazo moral bilakatuak direnak, izan ere krimena ez bada arazo morala, zein besterik da?. Ingeles nobeletako detektibeek, emakume aspertuak normalean, lagunekinekin parrokiako aretoan te hartuz solas egiten dutenak auzoko krimenei buruz, logikaren bidez aurkitzen dituzte edozein hilketaren argi-ilunak; baina, idazlearentzat ere jolasa denez, saloiko jolasa, halako nobelak idaztea, argumento konplikatuen duten nobeletan ere, ezer ez da gertatzen aldez aurretik pentsatua ez denik. Nobelak berak dira borobilak.

Highsmithen nobelek ihes egiten dute beti edeozein moralkeriatik. Hghsmithen pertsonaiak amoralak dira gehienak, jende normal eta zentzudunaren moraletik urruti. Halakoxea da Ripley, liburu honetako pertsonaia. Ez dute haren barrena astintzen damuaren harrek, ez da hiltzailea tipikoa, Highsmith nobelagile tipikoa ez den bezala. Ripley oso ondo landutako pertsonaia dugu, eta ez da nobela bakarreko pertsonaia, askotakoa baizik. Jeneroz beltza zen arren, haren nobelek zer ikusi handirik ez zuten tipologia beltzeko beste nobelekin, eta bai kontzeptu unibertsalak aztertzen dituztenekin. Ez dut ukatuko nobela beltzaren teknika oso ondo menperatzen duela, baina teknikaz gain, baditu beste baliabide batzuk nobela beltzetik kanpora daudenak. Patricia Highsmithen literatura mugetan dabilen literatura da, amildu ez amildu, pasa ez pasa, sinesgarritasunaren mugetan, jeneroen mugetan, azken finean.

“Ripleyren jokoa”, itzultzaileak hala nahita, euskara errazean datorkigu; irakurtzeko erraza esan nahi dut. Bitxikerien zale direnei esan, Bernardo Atxagaren hitzaurre labur baina polit bat duela: “Nork ez, nork bai!” izenburukoa. Eta zinemazale direnei, nobela honetan onarrituta filme zoragarri bat egin zuela Win Wenders maisuak: “Lagun amerikarra”.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak