susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Neguko Udaberria | Klasiko ezezagunen altxorretik »

Hamaika pauso / Ramon Saizarbitoria / Erein, 1995

Oroimena gizakiona da Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1996-01-13

Ramon Saizarbitoriaren liburu hau oroimenaren inguruan eraikita dago. Protagonista eta idazlea, biak batera, atzean gelditutako oroitzapenen bila dabiltza, baina hauxe galdera: zer dago horien atzean ezkutaturik? Seguruaski, oroimen herri bat, nork aurkituko zain. Ipuin bat datorkit burura. Aberats batek den-dena zuen berekin: dirua, ospea eta abarra, baina oroimenik ez, bizitako urte luze guztietan aberats bihurtuko zutenaren bila ibili baitzen eta ez zuen oroitzeko betarik hartu. Orduan, azokan denetik eros daitekeela pentsatuz, memoria erostera joan zen, inoren memoria. Rosa Monterok dioen moduan, oroimena da gizakion ezaugarria.

Heriotz gogor bat da abiapuntu. Hildakoa, Daniel Zabalegi liburuan; eta pertsonaia, Iñaki Abaitua, behin baino gehiagotan egon dira elkarrekin. Bata hiltzen dutenean, besteak, pertsonaiak alegia, memoriaren bidez, bizitza emango dio. Hala ere, ez da oroimenari buruzko nobela soil. Pertsonaiaren grinak, barne-azterketak, psikoanalisia, errealitatearen azterketa, amodioak, bakoitzak bere tokia aurkitzen du orrialdeetan zehar.

Oroimenaren eraiketa hau, ez da egiten denbora lineala neurritzat harturik. Zirkularra da, eta esango nuke, denboraren erabilera dela nobela honek duen alderik garrantzitsuenetako bat. Zirkuluak itxi eta eraiki egiten dira, pertsonaiaren oroimenak (idazlearena ere badenak) hala erabakitzen duenean. Proust datorkit burura, eta Proustekin batera madalenaren adibide famatu hura, iragana itxi eta berriro ireki (eraiki) eta berriro itxi eta berriz ere beste zirkulu bat, beste ziklo bati ekin. Trebezia handiz lotzen dira gero zirkuluak, irakurlea ia konturatu gabe pasatzen da batetik bestera. Baina ez dira Danteren zirkuluak, gizakorragoak baizik. Gizakiaz ari baitzaigu idazlea, ez gizakia orokorrean harturik, garai eta aldi bateko gizakiaz, Euskal Herriko gizakiaz baizik. Balio dezake nobela honek belaunaldi bateko argazki gisa. Konplexua da egitura, beraz, eta egituraren zailtasunak, ez hizkuntzarenak edo hiztegiarenak, behartzen du irakurlea poliki irakurtzera, irakurritakoa behin eta berriro ausnartzera. Ezin bestela, sakonegia da liburua arratsalde bat edo bitan amaitzeko.

Obsesiboa, azken finean, puntilosoa eta zehatza azken mugaraino. Detaile xumeenak ere kontutan hartzen ditu idazleak, ez dira galtzen iraganaren azpilduretan. Harrigarria da zein hari finez josita datozen istorioara, zein xehe-xehe dagoen kontatuta dena.