kritiken hemeroteka

8.530 kritika

« | »

Intxixuen artxibotik / Rafael Dieste (Koldo Izagirre) / Elkar, 1993

Ipuin bat nola idatzi behar den Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1993-11-20

Itzultzaileen lan eskergaitza dela medio, poliki-poliki ezagutzen ari gara Galiziako Literaturgintzak eskaini dituen fruiturik ederrenak: Novoneyra, Castelao, etab… Oraingoan, Rafael Dieste da euskaratuta (eta ez nolanahi) datorkiguna, “Intxixuen Artxibotik” honekin ( “Dos Arquivos do Trasno”, galizieraz); baina badakit “Historias e invenciones de Felix Muriel” ere itzultzeko asmotan dabilela baten bat.

Rafael Diesteri, idazle bati gerta dakiokeen bidegabekeriarik handiena gertatu zaio. Ia oraintsu arte ez da bat ere ezaguna izan Galiziatik eta Hegoameriketatik kanpo. Erraza izan ohi da, horrelako marjinazio baten errua egoera konkretu bati leporatzea, baina halako buru zuritze batek ez ditu gauza guztiak argitzen. Rafael Diestek erbestera alde egin behar izan baitzuen Espainiako Gerra amaitu zenean, eta Errepublika eta errepublikazaleak galtzaile atera zirenean. Baina horregatik soilik izan al da Dieste gure artean ezezaguna? Ala badira beste kondizionamendu batzuk horretara behartu izan dutenak?

Diesteren lanari erreparatzen badiogu, berehala konturatuko gara ezohizko idazlea izan zela, ipuingintzan trebea izateaz gain poesian eta saiakeran ere aritu izan baitzen. Garai bateko gizona dugu, belaunaldi konkretu batekoa, gerrak sakabanatu zuena munduan zehar, bakardadera kondenatuz inteligentzia ezezik literaturako eskarmentu handia zuen jende multzo galanta.

“Intxixuen Artxibotik” ipuin bilduma dugu, idazle galiziarren tradiziorik beteenean, ezen galiziarren artean eta salbuespenak salbu (Otero pedrayo, Blanco Amor, etab…) arnas handiko nobelak ez baitu jarraitzailerik izan. Dieste, ordea, beste ipuingile guztiengandik bereizten da, bere narrazio-teknika askoz landuagoa baita, eta horixe frogarazten digu “Sarreran”, horko lerro horietakoetan laburtzen baitu ipuingintzari buruz barnean zeraman teoria. Ipuinik gehienak, lehen pertsonan kontatuta daude, eta horrek erakusten digu ez ziola muzin egiten ahozko tradizioari.

Ipuin guztiek dute beren xarma, eta are gehiago Koldo Izagirrek euskaraz ematen dien indarrarekin, ezen itzulpen honetan den-dena baitago tajututa eta matizatuta. Dena dela, eta beste guztiak baztertzeko asmorik gabe, pare bat azpimarratuko nituzke, erakusten duten setikortasun eta terneziagatik: “Trena ikusi nahi zuen Agurea” eta “Nola heldu zen balea bat Rianxora”. Zoragarriak biak.

Azken kritikak

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak