kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Biziaren ikurrak / Xabier Lete / Erein, 1992

Argiaren eta ilunaren artean ibiltari Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1993-01-02

Urtea ez da oso emankorra izan literaturari dagokionean; emaitza ezberdinak ekarri dizkigu prosan, eta urriak, baina gozoak, poesian. Xabier Leteren hau izango da, seguruaski, sorpresarik handiena, arrazoi askorengatik gainera. Aurreko liburuen doinua aldatu egin da honetan, gaiak, askotan, mantentzen badira ere. Ikuspegia ere arras da ezberdina. Andu Lertxundik aipatzen zuen orain ez dela asko psalmoen gisa zirela irakurtzekoak. Badakit “Zentzu antzaldatuen pemategia” ri buruz ari zela, baina hango poema batzuk hemen daudenez, uste dut honetaz ere egin daitekeela baieztapen bera. Zenbait kasutan bai behintzat. Poema helduak dira, horizontea jartzen dutenak orainaren eta iraganaren artean, zentzu guztietan. Esan nahi dut oraingo Xabier Lete helduago ageri zaigula, garbiago bere sentimendu eta pentsamenduetan, jakintsuago.

Bitan zatiturik ageri zaigu liburua. Lehenak “Dohainen liburua” darama izen, bigarrenak “Otoitzen liburua”. Bikoiztasuna da liburuaren ezaugarria, kontraesana. Poema batzuk Jainkoari zuzenduta datoz, beste batzuk gizonari. Bereizketa garbia egiten digu Xabier Letek, kontrajartzen dituelarik kontzeptoak eta horien atzean ezkutatzen direnak: iragana eta oraina, zalantza eta egia, heriotzea eta bizitzea, bakardadea eta lagunak, gelditasuna eta mogimendua; eta nola ez, iluna eta argia. Bi hitz horiek dira gehien agertzen direnak. Badirudi poeta argi bila dabilela eta bere bizitzeari errepaso ematean iragana agertzen zaiola ilun, gauekoa. Pausu bat aurrera da bere buruaren ezagutzan. Bada esaldi bat, oinarritzat har daitekeena. Era honetan hasten da lehen zatiko hamazazpigarren poema: “Betor guregana betiko argia eguerdi zabalean”. Doinua apala da, benetako handitasunaren aurrean, bere mugak, bere txikitasuna ezagutzen dituen gizonarena.

Erlijiotasuna azaltzen digute poema askok; otoitzen modukoak dira. Baina beste batzuk ez, denboraren iraganaz idatzitakoak dira, eta horietan somatzen dut ikutu klasikoa, Horazioren “Beatus Ille” hain famatu hura, mendez mende aldatuz eta berrituz joan dena. Iraganarekiko begirada malenkoniaz jantzirik dago; eta orainarekikoa estoikoa da, gehienetan. Baina ez du Xabier Letek gizakia ahazten, bizi den gizartearekiko kezkei ez die muzin egiten. Bere ahotsa altxatzen du indarkeriaren aurrean, odol-isurtzearen aurrean. Baina ez da profetaren hitza, bere bidetik joan nahian dabilenarena baizik.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak