« Oroimena, asmamena | Egiazkoak diruditen gezurrak »
Edo zu edo ni / Ixiar Rozas / Erein, 2000
Egitura lineala apurtuz Lutxo Egia / Deia, 2001-04-20
Zirt edo zart. Edo zu edo ni. Emakume batek zirt edo zart egiteko beharrean ikusten du bere burua, noiz eta berrogeita hamazortzi urterekin. Ez da erraza. Ez da trantze gozoa. Ez da erraza erabaki zuzena hartzea, eta are gehiago urratsa ematea. Ez da erraza konturatzea zirt edo zart egin beharrean gaudela. Graziana afari bat prestatzen ari da gonbidatu berezi batentzat. Gonbidatu berezi hori Anjel da, modu bereziago batean ezaguturiko autobus txoferra. Oilaskoari zintzurra mozten dion bitartean, hark bere buruarekin hitz egiten du, tarte egokia aurkitzen du gogoetarako. Zirt edo zart. Edo zu edo ni. Hor hasten da eleberria. Graziana atzera joaten da denboran, egia bada ere liburuan denborak erabat nahastuta agertzen direla, puzzle bat balitz bezala.
Grazianaren iragana, oraina eta geroa agertzen zaizkigu, bada. Idazleak irakurlearekin jolastu gura du eta, horren asmoz, tentsioa sortzeko asmoz, egitura linealetik aldentzen da.
Ixiar Rozasek behin baino gehiagotan onartu duenez, eleberri honetan nabaria da zinearen eragina. Izan ere, idazlearen luma zine-kamera bat bailitzan mugitzen da, han-hemengo planoak jasotzen. Baina oraingo honetan ez gaude zinemarako idatzitako lan baten aurrean, barru-barrutik ateratako eta ederto idatzitako nobela baten aurrean baizik. Idazleak estilo propio bati heldu guran, hainbat ezaugarri estilistiko biltzen ditu: esaldi laburrak eta sinpleak, italikoaz idatziriko eta paragrafoetan txertatutako elkarrizketa gutxi, ikurrik gabeko galderak…Den-dena, poesiatik urrun ez dabilen hizkera batekin.
Nik neuk, hala ere, kontu bi azpimarratuko nituzke: denbora eta narradorea. Bere lehen eleberria den honetan, Rozasek hankapean hartzen ditu biak. Narrazioa lehen, bigarren eta hirugarren pertsonan gertatzen da.
Grazianaren entzulea nor den, idazleak pertsona desberdinak aukeratzen ditu. Beste alde batetik, denborak elkarren gainean pilatzen dira eta egitura zirkular konplexu bat sortzea dute helburu. Eta, beharbada, bada besterik: bete-betean harrapatuko gaituen istorio honek badu merezi duen amaiera zirraragarri bat.
Bar Gloria
Nerea Ibarzabal Salegi
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Puta zikinak
Juno Mac / Molly Smith
Irati Majuelo
Hezurrezko kaiolak
Hasier Larretxea
Jon Martin-Etxebeste
Heriotzari aurrez aurre begira
Oskar Gaztelu
Mikel Asurmendi
Gari eta goroldiozko
Anari Alberdi Santesteban
Ibai Atutxa Ordeñana
Winesburg, Ohio
Sherwood Anderson
Nagore Fernandez
Suite frantsesa (bertsio argitaragabea)
Irene Nemirovski
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Jon Martin-Etxebeste
Sorgin-argien ehizan
Joan Mari Irigoien
Mikel Asurmendi
Balio erantzia
Ekaitz Goikoetxea
Mikel Asurmendi
Berriz zentauro
Katixa Agirre
Amaia Alvarez Uria
Poesia kaiera
Federico Garcia Lorca
Nagore Fernandez
Humanitatearen une gorenak
Aritz Galarraga
Asier Urkiza
Soniexka
Ludmila Ulitskaia
Ibon Egaña