« Adiskidetasuna baino ez? | Bere gordinean »

Zaldi hustuak / Aritz Gorrotxategi / Erein, 2007

Argitasuna Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 2007-07-20

Zerbait azpimarratu beharra badago liburu honetan hori argitasun nahia da, argiak ematen digun dohaina edo argitik datorkigun emaitza bilatzeko nahia. Argitasuna da, egia esan, idazleak aldarrikatzen duen helburua, baina era berean gutxitan iristen da bertara. Galdu egiten da bidean, beste gauza asko bidean galtzen diren bezala, helburura iritsi gabe. Izan ere, iluntasunak ere baditu bere abantailak, esan dena ezkutuan gorderik, argira ateratzeko modu bakárra interpretazioa baita, norberaren ikuspegi eta aburua, jakina. “Iluna heltzean / alfabeto bakarrak argi: / itsuarena”.

Argiaren eta ilunaren arteko borroka da bizia, eta literaturak ezinbestean bataren edo bestearen alde jokatu ohi du, edo ez du jokatu eta bere bidea marrazten saiatu da. Ironia, azken finean, argitik ilunera joateko bidea da, eta ilunetik argira igotzeko saioa.

Ironia, literaturan, alderraien jokaera da, inon pausatu nahi ez dutenena: gaur hemen, bihar han. “Lux Volant… Mundi Manent?” poema ederra da; eta badu bere ukitu ironikoa: “Ai, kexu da ingeniaria, / argindarra joaten bada / gureak egin du”.

Eta nago liburu osoan badela ironiaren puntua aurkitzeko gogoa. Ironiak, izan ere, bere puntua behar baitu, puntu hori gaindituz gero, dena baita usteltzen eta, puntu horretara ez iritsiz gero, dena da berdetzen. Gogo horrek bultzaturik ageri dira honako irudi hauek: “Harrizko zaldi hau, /euskal hiri, Euskal Heroi… / esan zer daukazun sabelean”.

Troia, epikaren adibide, gurean aurkitzen ez. Epika hitza mereziko lukeen historiarik ez dugunez, non dira gure heroiak? Heroi eta Herio, biak bat dira, Gorrotxategiren hiztegian. Ironia hitzekin jolastea da; baina batzuetan ez doa hitzez haratago. Epikarik ez, baina ondorio tragikoak bai.

Ez da Troiako zaldia, ordea, gurean dabilena batetik bestera, barrenean heroiak gordez. “Zaldia hustu da / eta zu berarekin. / Zaldia hustu da, / haragi eta oihu egin da erdiz….”. Ilunetik argira, bizia. Ezer ez da argiago munduan, bizi berria baino, alegia min berria baino.